هم‌اکنون اکسپو 2020 دبی در حال برگزاری است و تا فروردین 1401 ادامه دارد. شعار امسال اکسپو ، «پیوند ذهن‌ها، خلق آینده» است و ایران هم با روایتی از شهرزاد قصه‌گو و با شعار «ایران؛ تمدن کهن و استوار تنوع اقوام و میزبان ملت‌ها» در آن حاضر شده است.
برای دسترسی سریع‌تر به اخبار نمایشگاه اکسپو اینستاگرام کاماپرس را دنبال کنید. از اینجا وارد شوید.
به گزارش کاماپرس، پس از گذشت حدود یک ماه از اکسپو و حضور نه چندان موفق ایران در آن، نشستی در بستر کلاب هاوس برگزار شد و کارشناسان به چرایی عدم موفقیت پاویون ایران در این نمایشگاه بین المللی پرداختند.
در این نشست، آرش نورآقایی، پژوهشگر و راهنمای گردشگری که به مدت پنج روز در نمایشگاه اکسپو دبی حضور داشت، به بررسی و پژوهش درباره آن پرداخته است که در ادامه می‌خوانید؛
اکسپو صرفا یک نمایشگاه گردشگری نیست!
به عقیده نورآقایی به اکسپو می‌توان از جنبه‌های مختلف نگاه کرد. اولین گزاره‌ای که از اکسپو به ذهن می‌آید، این است که در کل دنیا نمایشگاه‌هایی با موضوعات تخصصی برگزار می‌شود، مثل نمایشگاه ابزارآلات پزشکی، کشاورزی و حتی گردشگری که کشورها در زمان و مکان مشخص برای آن برنامه‌ریزی می‌کنند. خیلی‌ها فکر می‌کنند اکسپو هم نمایشگاه گردشگری است. هرچند، با توجه به شعار و تِم‌هایی که درنظر گرفته شده می‌توان از دید گردشگری به آن نزدیک شد، ولی باید تاکید کرد که اکسپو، نمایشگاه و یا رویداد گردشگری نیست.
البته، برخی کشورها با محوریت گردشگری به آن توجه کرده‌اند؛ مثل تایلند، ولی خیلی از کشورها در اکسپو چنین رویکردی ندارند، حتی کشورهایی که در گردشگری پیشرو هستند، مثلا در پاویون چین حتی یک لحظه هم نمی‌توان متوجه موضوع گردشگری شد یا در پاویون سوئد. در کل، اکسپو را نباید یک رویداد یا نمایشگاه صرف گردشگری دانست.
او تصریح کرد: اکسپو یک نمایشگاه جنرال یا کلی است که در دبی، با ۲۰۵ پاویون، ۱۹۲ کشور در آن شرکت کرده‌اند و تعدادی هم پاویون موضوعی و بین‌المللی با محور زنان، پایداری و … ایجاد شده است. پاویون ایران نیز در فضای خوبی خریداری شده که در همسایگی فرانسه و شیلی و پاویونِ «پویایی یا تحرک» قرار دارد.
اخبار مهم نمایشگاه اکسپو را دنبال کنید:
ایران شعار اکسپو را درک نکرده است
نورآقایی افزود: شعار امسال اکسپو «پیوند افکار، خلق آینده» است که یکی از نقاط ضعف ایران نپرداختن به این شعار است. سه تِم اکسپو نیز پویایی، پایداری و فرصت است که به هر کدام راسته‌ای اختصاص داده شده است. محوطه اکسپو نیز با توجه به طراحی صورت‌گرفته، علمی و عاطفی است. کسی که وارد اکسپو می‌شود انگار به آیند قدم می‌گذارد، برخی پاویون‌ها این موضوع را به خوبی درک کرده‌اند که اکسپو محلی است برای نمایش آینده‌ای که آن کشور برای خود متصور است و یا برای آن برنامه‌ریزی کرده و اتفاقا یکی از ضعف‌های پاویون ایران همین موضوع است، ایران شعار اکسپو ۲۰۲۰ دبی را درک نکرده است.
استوری تلینگ بدون استراتژی
این پژوهشگر و کارشناس گردشگری در ادامه گفت: کشورها برای حضور در اکسپو استراتژی دارند و اتفاقا ضعف پاویون ایران نداشتن استراتژی است.
او با اشاره به روایت قوی کشورهای دیگر اظهار کرد: به نظر می‌آمد همه می‌خواهند خود را در سه محور آینده، پایداری و فرصت‌اندیشی روایت کنند که در ذیل آن به موضوعات مختلف فرهنگی، تجارت، گردشگری، پزشکی و … پرداخته‌اند، درحالی که پاویون ایران در این سه محور و به‌ویژه روایت آینده لکنت دارد و هیچ صحبتی درباره آینده نکرده است. شاید از لحاظ سخت‌افزاری و قصه به نظر آید طراحان پاویون ایران به موضوع پایداری توجه کرده‌اند، اما درباره فرصت‌اندیشی که یکی از سه محور اکسپو است، هیچ مابه‌ازا و بحثی در این پاویون دیده نمی‌شود.
نورآقایی معتقد است تِمی که برای پاویون ایران درنظر گرفته شده، قصه‌های شهرزاد و داستان هزار و یک شب است که در انگلیسی همان Storyteller یا Storytelling معنی می‌دهد که به‌روزترین روش بازاریابی محتوا است، با این وجود شگفت‌آور است که ما اصلا روایت نداریم، درحالی‌که کل اکسپو براساس روایت است. این رویکردها استراتژی را مشخص می‌کند: دبی با اکسپو فهمی از خود ارائه کرد که ما به عنوان کشور همسایه باید در فهم خود از دبی تجدیدنظر کنیم. همین چند روز پیش پنجاه‌سالگی ساخت برج آزادی بود، سالی که در ایران این برج به عنوان یادمان پیشرفت و دروازه‌ای به سمت مدرنیته ساخته می‌شد، امارات تازه تاسیس شد.
ما در پنجاه‌سالگی برج آزادی، غیر از میدانی که هیچ قصه‌ای را برای ما روایت نمی‌کند، برجی داریم که نقشی در روایت شهر تهران ندارد، اما امارات با اکسپو خود روایتی از ۵۰ سال حضور ساخته که دور از هر نوع تعصب و نگاه ملی‌گرایی، قابل احترام است.
این کارشناس گردشگری در ادامه این موضوع گفت: وقتی دبی می‌خواست مکان اکسپو را بسازد، به درختی برخورد که در صحرای امارات یافت می‌شود و سال ۲۰۰۸ هم امارات آن را به عنوان اثر ملی طبیعی ثبت کرد. چون این درخت در مکان اکسپو بود، همان را حفظ کردند و تمام سازه‌ها پیرامون آن ساخته شد، این حرکت یکی از اصول پایداری است. زمانی که دبی می‌خواست به عنوان میزبان اکسپو ۲۰۲۰ برگزیده شود به دفتر اکسپوها (BIE) تعهد داد که پایدارترین اکسپو را برپا کند و سال ۲۰۱۳ به خاطر این ارائه، اجازه گرفت که همزمان با پنجاهمین سال تاسیس خود، اکسپو را برگزار کند. این درخت نه تنها حفظ شد که کل داستان اکسپو گِردِ محور آن اتفاق افتاده است؛ درخت قصه‌گو که برگ‌های آن داستان همه مسافرانی است که از صحرای امارات عبور کرده‌اند.
تمرکز روی غرفه به جای پاویون
نورآقایی با استناد به مشاهدات و بررسی‌ها درباره اکسپو، اظهار کرد: کشورها در فاصله پنج سال از اکسپو قبلی، نه تنها دنبال ساخت پاویون خود بودند، که انگار یکدیگر و اوضاع را رصد می‌کردند، ولی ما آن‌قدر روی ساخت غرفه تمرکز کرده‌ایم که هرچند، برخلاف نظر برخی معماران، تِم شهرزاد و قصه آن را بسیار هوشمندانه تلقی می‌کنم، ولی در اجرا، بحث اساسی دارد و پاویون ایران برای اکسپو با توجه به تم و رویکرد آن، مناسب نیست؛ فضایی تنگ و کوچک. اتاق‌ها سقف کوتاهی دارند، در هیچ پاویونی سقف‌ها به اندازه ایران کوتاه نیست و اگر پنج نفر کنار هم قرار بگیرند سندروم «تنگناهراسی یا کلاستروفوبیا» پیش می‌آید. در کل، نوع نگرشی که به پاویون به مثابه مکانی برای اکسپو داریم، مشکلات اساسی دارد، ولی محتوای اصلی را هوشمندانه می‌دانم.
وی افزود: وقتی شنیدم هیأتی از گردشگری قرار است به اکسپو برود یادآوری کردم که پایون ایران به هیچ وجه محصل اهدای گز و پسته و بروشور نیست.
نورآقایی با اشاره به تجربه فرش‌بافی در پاویون ایران، اظهار کرد: در پنج روزی که آن‌جا بودم، حتی برای یک ثانیه فردی را ندیدم که به فرش گره بزند، چون محل نشستن پشت دار قالی در دسترس نیست، در صورتی‌که این تجربه می‌توانست جذاب باشد. ممکن است توجیه بیاورند در روزهای آینده استقبال می‌شود، ولی وقتی پنج روز را از دست می‌دهیم ممکن است در آخر هم چیزهایی را از دست بدهیم.
او معتقد است: اگر ایران روی یک موضوع تمرکز می‌کرد و روایتش را براساس قصه‌ای که درنظر گرفته بیان می‌کرد، خیلی موفق‌تر بود.
نباید دست روی دست بگذاریم
این کارشناس گردشگری بیشترین ضعف پاویون ایران در اکسپو دبی را نبود استراتژی واحد و مغزافزار برای طراحی و استفاده بهینه دانست و افزود: البته که فرصت هنوز وجود دارد، پیش‌فرضم این است که شاید یک یا دو ماه اول از اکسپو را از دست بدهیم، اما چهار ماه دیگر فرصت داریم، به‌ویژه آن‌که رویدادهای زیادی داریم، بزرگترین شگفتی و امتیاز ایران این است که ۱۰ روز پایانی اکسپو مصادف با ۱۰ روز آغاز سال نو و شروع سده نو است و شاید بتوان از روزهای پایانی بهترین استفاده را کرد. البته منظورم این نیست که تا آن زمان دست روی دست بگذاریم.
او اضافه کرد: روی سخت‌افزار پاویون ایران که نمی‌توان تغییری ایجاد کرد، اما می‌توان نرم‌افزار را بهبود داد. ما محتوا داریم، ولی ورود یک شخص یا مدیریت کاریزماتیک می‌تواند بهره‌وری را افزایش دهد. فرصت بی‌نظیری داریم که به رویدادهای این مدت بستگی دارد، مثل شب یلدا، ۲۲ بهمن و …، اگر اتاق فکر ایجاد کنیم می‌توانیم با فهم جهان‌پسند روایت خودمان را از ایران داشته باشیم.
نورآقایی در عین حال، بیان کرد: با همه نقدها، خوشبختانه بالاخره اولین‌بار است در پاویون ایران در اکسپو، اتاقی به گردشگری و میراث فرهنگی اختصاص داده شده و این یک پیشرفت است و حضور و گام‌های اولیه گردشگری را باید غنیمت شمرد و امیدواریم از این فرصت استفاده شود.
