سنت‌پترزبورگ، پایتخت فرهنگی روسیه و دومین شهر بزرگ این کشور است. جاذبه‌های تاریخی و گردشگری این شهر چنان زیاد است که سالانه بیش از 8 میلیون نفر برای دیدن بناها و موزه‌ها راهی این شهر می‌شوند.
به گزارش سرویس فرهنگ و رسانه کاماپرس، موزه هرمیتاژ که دومین موزه بزرگ دنیا بعد از لوور فرانسه است، بهانه دیگری برای سفر به سنت‌پترزبورگ است. وجود تعدادی آثار باستانی و هنری مربوط به دوره‌های مختلف تاریخی ایران در این موزه، اهمیت این شهر و هرمیتاژ را برای ایرانی‌ها دوچندان می‌کند.
شب‌های سفید سنت‌پترزبورگ نیز شهرتی جهانی دارند. این شهر که شمالی‌ترین شهر پرجمعیت کره زمین است، به دلیل نزدیکی به قطب جنوب در اوایل فصل تابستان به علت بسیار طولانی‌شدن زمان تابش آفتاب، اصلا با خاموشی مواجه نمی‌شود. دراین ایام شهر همواره روشن است و مردم شب را زیر نور آفتاب سپری می‌کنند.
این شهر علاوه بر جاذبه‌هایی که برای گردشگران دارد، در تاریخ ادبیات روسیه نیز تاثیرگذاری زیادی داشته است. کتابهای مهمی مانند شب‌های روشن و همچنین جنایات و مکافات اثر فیودور داستایوفسکی، آنا کارنینا اثر لئو تولستوی، نیمه‌شب در سن‌پترزبورگ اثر وانورا بنت، محاصره اثر هلن دانمور، اسب‌سوار برنزی اثر پائولینا سیمونز و چمدان اثر سرگئی دولاتوف از جمله آثاری هستند که متاثر از حال و هوای سنت‌پترزبورگ نوشته شده‌اند.
اخیرا رمانی مهم و تاثیرگذار به اسم پطرزبورگ توسط نشر مرکز راهی بازار کتاب شد که یکی دیگر از آثار ادبی مهم روسیه است. این رمان خواندنی برای اولین بار توسط آندری بیه‌لی در سال 1916 منتشر شد. این کتاب توسط فرزانه طاهری به فارسی ترجمه شد و در مدت کوتاهی پس از انتشار، طی چند ماه به چاپ سوم رسید.
البته علاوه بر نشر مرکز، ثالث و مروارید نیز این کتاب را به ترتیب با ترجمه افتخار نبوی‌نژاد از نسخه فرانسوی و نازلی اصغرزاده از نسخه روسی منتشر کرده‌اند.
روسیه در ابتدای قرن بیستم
کتاب پطرزبورگ نوشته آندری بیه‌لی شرح و حال تحولات سنت‌پترزبورگ پایتخت سابق روسیه است که در 8 فصل و 408 صفحه منتشر شده است.
آندری بیه‌لی در رمان پطرزبورگ نمایی از روسیه در اواخر قرن نوزدهم را با ساختاری البته غیرمنسجم و خلاقانه به تصویر می‌کشد که به قول برخی پنجره‌ای است در غرب رو به شرق.
نسخه اصلی این رمان در سال 1916 انتشار یافت. به دلیل دشواری، نویسنده برخی از قسمت‌ها را که خواندن کتاب را سخت و غیرواضح می‌کردند، حذف و بعد از اعمال تغییراتی چند بار دیگر در سال 1922 منتشر کرد. کتاب حاضر ترجمه همین نسخه از کتاب است.
طبق آنچه از توضیحات فرزانه طاهری، مترجم کتاب پطرزبورگ آمده، این کتاب درباره شخصیت‌های روسی در شهر سنت‌پترزبورگ در سال ۱۹۰۵ میلادی نوشته شده است. جزئی‌نگری این نویسنده و تمرکز وی بر شرح تمامی درگیری‌ها و تحولات آن دوره باعث شده ولادیمیر ناباکوف، نویسنده مطرح روسی، پطرزبورگ را در کنار «اولیس» جیمز جویس، «مسخ» فرانتس کافکا و «جست‌وجوی زمان از دست رفته» مارسل پروست، در شمار آثار برتر قرن بیستم در مکتب مدرنیسم بداند.
از جمله مشخصات قابل توجه این رمان که آن را با آثار دیگر متفاوت می‌کند تکیه بر آثار ادبی و اساطیر، نوآوری و همچنین قدرت ترسیم تصاویر و چشماندازهای حس‌برانگیز و ملموس برای مخاطب است. با توجه به اینکه کتاب سرشار از اطلاعات نسبت به حال و روز شهر سنت‌پترزبورگ است و همچنین با توجه به چندبعدی بودن رمان، خواننده در ابتدای مطالعه کتاب باید کمی صبورانه‌تر پیش برود. با این حال خوانندگان پطرزبورگ به محض اینکه نسبت به روند داستان اشراف پیدا می‌کنند و بر بال رمان سوار می‌شوند، ناخودآگاه همراه با شخصیت‌ها در دل این شهر تاریخی ماجراها را دنبال می‌کنند. جزئیات رمان به حدی زیاد است که مترجم برای فهم بهتر خواننده، حدود 120 صفحه پی‌نوشت به آن اضافه کرده است.
مترجم کتاب در مورد تاثیر شهر سنت‌پترزبورگ بر این رمان می‌گوید: شهر دقیقا شخصیت اصلی است. اصلا مقوله ای به نام «متن پطرزبورگی» داریم که در قرن نوزدهم در ادبیات روس شکل گرفت و سایه به سایه شهر واقعی از آن وقت تا حالا ادامه داشته. نحوه رفتار هر نویسنده با آن هم دچار تحول شده است.
در این رمان که خیابان‌ها، مجسمه‌ها و حتی رودخانه‌ها و کانال‌های آب به خوبی ترسیم شده‌اند، خواننده ناخواسته به سیر در دومین پایتخت روسیه می‌پردازد. طاهری در مورد توجه نویسنده به این رمان، می‌گوید: تفاوت بیه لی در رفتار با شهر در رمانش با نویسندگان پیش از خودش، در این است که شهر و رمان به هم گره می خورند. سرشت عقلانی سنت‌پترزبورگ که سبب شده این شهر از ابتدا با نقشه ساخته و بنا شود، در رمان به معضلی اساسی تبدیل می‌شود. بیه‌لی این شهر امپراتورنشین را شبح‌گون و آخرالزمانی می‌بیند که در آن مجسمه‌ها جان می‌گیرند تا ساکنان را مقهور کنند، شیطان چراغ‌های گازی خیابان نوسکی را روشن می‌کند و جوان فقیر رادیکالی پیرزنی طماع را می‌کشد. اما شهر او از اساس بازی دماغی راوی است. در ذهن اوست هرچند ظاهرا وجود بیرونی دارد و مظاهر مدرنیته مثل برق و اتومبیل هم به آن اضافه شده‌اند و جوشش انقلاب زیر پوست شهر احساس می‌شود. اما از اساس با بقیه فرق می‌کند. صحتش مدام مورد تردید است اگرچه جزییات بیرونی را ذکر می کند.
وی ادامه می‌دهد: بیه‌لی نویسنده‌ای خطرپذیر بود و در جستجوی روایت و برای درک آن خطرها را به جان میخرید. کتاب «پطرزبورگ» خیلی بصری و حس‌برانگیز است و در آن از شخصیت‌های متنوع بهره گرفته شده است.
آندری بیه‌لی متولد ۲۶ اکتبر ۱۸۸۰ شهر مسکو، کشور روسیه، است که در ۷ ژانویه ۱۹۳۴ چشم از جهان فروبست.
نشر مرکز
