علیرضا عطاریان، مدیرعامل و بنیان‌گذار «ازکی‌سرمایه»، از چهره‌های آینده‌نگر صنعت فین‌تک ایران است که در یکی از سخت‌ترین دوره‌های اقتصادی کشور، موفق شد پلتفرم سرمایه‌گذاری‌اش را بدون حتی یک روز اختلال، پایدار نگه دارد. او که معتقد است مردم در تصمیمات مالی‌شان بیش از هر زمان دیگری به شفافیت و سادگی نیاز دارند، در گفتگو با تحریریه کاماپرس، از مسیر شکل‌گیری «ازکی‌سرمایه»، الهام از مدل‌های جهانی و تجربه عبور از بحران ۱۲ روزه می‌گوید.
لطفا در ابتدا درباره داستان اصلی شکل گیری «ازکی‌سرمایه» توضیح دهید. ایده اولیه آن چگونه شکل گرفت و چه نیازی یا تمایلی در کاربران مشاهده کردید که تصمیم به ایجاد این پلتفرم گرفتید؟
اگر به صنعت مالی جهان در دو دهه گذشته نگاه کنیم، شاهد تحولات جالبی هستیم. برای مثال در آمریکا و در حدود سال ۲۰۰۸ در جریان بحران مالی، اپلیکیشن‌های روبو‌ادوایزری متولد شدند. امروزه این کسب وکارهای آمریکایی به موفقیت‌های چشمگیری رسیده‌اند. در اروپا نیز نئوبانک‌ها یا بانک‌های دیجیتال رشد قابل توجهی داشتند و هم اکنون به نوعی تعادل رسیده‌اند. در ادامه و در همان آمریکا، اپلیکیشن‌های مالی خدمات بانکی را به خود اضافه کردند و در اروپا، خدمات سرمایه‌گذاری و پس‌انداز به این پلتفرم‌ها افزوده شد.
به نظر می‌رسد مردم تفاوت چندانی بین بازارهای پولی و مالی قائل نیستند و این مرزبندی‌ها بیشتر در ذهن ما وجود دارد تا اینکه در واقعیت باشد. در ایران نیز شرایط مشابهی حاکم است. ما در ازکی‌سرمایه با الهام از الگوهای جهانی که نشانه‌های موفقیت را نشان داده‌اند، تصمیم گرفتیم مدلی بومی سازی شده را ایجاد کنیم. این کار، هرچند به‌ظاهر ساده به نظر می‌رسد، اما با چالش‌های بسیاری همراه است.
بر همین اساس ما نیز برای کاهش ریسک‌های کسب وکاری در ایران، به بازارهای اروپایی و آمریکایی نگاه کردیم و بررسی کردیم که آیا چنین مدل‌هایی در این بازارها وجود دارند یا خیر. سپس به برخی کشورها با دموگرافیک‌های مشابه ایران، مانند برزیل، مکزیک یا برخی کشورهای اروپایی، توجه کردیم. خوشبختانه این شرایط برای ما مهیا بود و با علایق شخصی بنیان‌گذاران نیز هم‌راستا شد تا نتیجه آن تولد ازکی‌سرمایه باشد.
این پلتفرم تا چه حد در کاهش ریسک سرمایه‌گذاری، که به آن اشاره کردید، موفق عمل کرده است؟
به‌طور خلاصه، ازکی‌سرمایه یک حساب سرمایه‌گذاری طراحی و ایجاد کرده و این فرآیند را همچنان ادامه می‌دهد. این حساب سرمایه‌گذاری شامل اکثر کلاس‌های دارایی است که مردم به آن‌ها نیاز دارند یا علاقه نشان می‌دهند. کاربران می‌توانند این دارایی‌ها را با هم مقایسه و سرمایه‌گذاری کنند.
در این حساب، حساب پس‌انداز با پشتوانه صندوق‌های درآمد ثابت داریم که بازدهی روزانه‌ای بالاتر از بانک ارائه می‌دهند و از نظر ریسک نیز پایین‌تر هستند، زیرا این صندوق‌ها عموماً شامل اوراق بدهی‌اند و در شرایط بحرانی مانند جنگ، بدهی اولویت دارد. این حساب‌ها حتی می‌توانند از حساب‌های بانکی امن‌تر باشند، زیرا معمولاً اوراق خزانه دولتی در این صندوق‌ها وجود دارد. حساب پس‌انداز به‌عنوان یک «صندوق اضطراری» عمل می‌کند که مردم می‌توانند پول خود را در آن نگه دارند و بازدهی مناسبی کسب کنند. این حساب رقیبی برای حساب‌های بانکی است.
همچنین حساب سهامی داریم که شامل صندوق‌های سهامی با سابقه بیش از ۱۰ تا ۲۰ سال است و سرمایه‌گذاری غیرمستقیم را ممکن می‌سازد.
علاوه بر این، امکان سرمایه‌گذاری جمعی نیز در اپلیکیشن فراهم است که کاربران می‌توانند در کسب‌وکارهای کوچک، متوسط یا بزرگ سرمایه‌گذاری کنند، وام بدهند و در سود آن‌ها شریک شوند. این نوع سرمایه گذاری به تناسب با پیش‌بینی سودهای ۴۰ تا ۴۵ درصدی همراه است و سرمایه گذار در سود آن کسب و کار نیز شریک می‌شود.
جدیدترین حساب اضافه‌شده، حساب طلا است. اکنون چهار کلاس دارایی در اپلیکیشن داریم. متنوع‌سازی یکی از بهترین روش‌های مدیریت ریسک می‌باشد که از طریق این حساب‌ها به‌راحتی در دسترس کاربران قرار گرفته است.
گفت‌وگوهای بیشتر:
مزیت‌های اصلی ازکی‌سرمایه شامل چه مواردی می‌شود؟ چرا باید ازکی‌سرمایه را انتخاب کنیم؟
چشم‌انداز اصلی ما مدیریت دارایی و سرمایه‌گذاری برای همه است و دسترسی‌پذیری برای همه را در این اپلیکیشن و سامانه دنبال می‌کنیم. برای نمونه تا یک سال پیش، خرید و فروش طلای آب‌شده عمدتاً در اختیار بنکداران بود و افراد عادی امکان خرید خرد نداشتند. ازکی‌سرمایه این دسترسی را فراهم کرده تا کاربران در وقت خود صرفه‌جویی کنند و دارایی‌هایشان پراکنده نشود. به‌جای مراجعه به مکان‌های مختلف برای خرید طلا، سپرده بانکی یا سهام، کاربران می‌توانند همه این‌ها را در یک پلتفرم مدیریت کنند. این نظم مالی و شناوری بین دارایی‌ها گزینه‌ای جذاب است که ازکی سرمایه ارائه می‌دهد. فراتر از این، ما در حال ساخت یک «روبو-ادوایزری» هستیم که سبد سرمایه گذاری متناسب با نیاز مخاطب و به صورت اتوماتیک وار ارائه می‌دهد.
آیا قصد توسعه این سبد محصولات را دارید؟
تا دو هفته پیش، چالش‌های زیادی داشتیم، اما همچنان به شعار خود پایبندیم که باید بازی را ادامه بدهیم. یکی از بنیان‌گذاران کسب‌وکاری در حوزه رستوران داری در گفتگو با یک پادکست می‌گفت، رسالت آن‌ها این بوده که حتی یک روز فروش محصول خود را متوقف نکنند. ما نیز از روز اول چنین تعهدی به خود داده‌ایم. برای نمونه در استراتژی امسال، قصد داریم حساب بازنشستگی را به اپلیکیشن ازکی سرمایه اضافه کنیم.
همانطور که می‌دانید، برخلاف بسیاری از کشورها که حساب‌های سرمایه‌گذاری رواج دارند، اقتصاد ایران عمدتاً بانکی و مبتنی بر حساب‌های بانکی است. با احتساب بیش از ۵۰۰ میلیون حساب بانکی در کشور، هر ایرانی به صورت میانگین بیش از پنج حساب بانکی دارد. این در حالیست که حساب سرمایه‌گذاری همچنان در بین این افراد ناشناخته است. این موضوع با توجه به پایین بودن سواد مالی در ایران، چندان مطلوب نیست. افزایش سواد مالی و دسترسی به سرمایه‌گذاری می‌تواند ناجی اقتصاد ایران باشد. یکی از اساتید دانشگاه از شش بحران برای ایران نام برد که یکی از آن‌ها بحران بازنشستگی است. این بحران در دهه‌های آینده گریبان‌گیر کشور خواهد شد و راه‌حل‌های یک‌روزه برای آن وجود ندارد.
از نظر ما و بسیاری از اساتید اقتصاد، ایجاد حساب بازنشستگی خصوصی، که بر اساس شرایط، سن و ریسک‌پذیری افراد طراحی شده، می‌تواند این مشکل را حل کند. این حساب شفافیت کامل دارد و کاربران می‌توانند هر زمان بخواهند سرمایه‌گذاری خود را متوقف یا برداشت کنند. برخلاف بیمه‌های تأمین اجتماعی که شفافیت کافی ندارند، این حساب کاملا شفاف و بر اساس نیاز شما و وضعیت اقتصادی خودتان خواهد بود.
درباره شرایط اخیر و جنگ ۱۲روزه که سایه‌ای بر فضای کسب‌وکار انداخت، نظرتان چیست؟ در ازکی‌سرمایه این دوران پراسترس چگونه سپری شد؟
این دوره شوک بزرگی به بازار وارد کرد و همه کسب‌وکارها تحت تأثیر قرار گرفتند. از یک سو، نقش رگولاتوری و حاکمیت گاهی کمک‌کننده و گاهی بازدارنده بود. ما به دلیل احتمال بروز بحران، با این تصور که در شرایط جنگی، طلا مانند ماسک در دوران کرونا عمل خواهد کرد، طلا را به سبد محصولات اضافه کردیم،. اما مشکلی که برای ما و سایر کسب‌وکارهای طلای آنلاین پیش آمد، این بود که در برخی رگولاتوری‌ها، مالکیت خصوصی به رسمیت شناخته نمی‌شود. حدود ۲۰ روز است که درگاه‌های پرداخت کسب‌وکارهای طلا بسته شده‌اند، که این امر برنامه‌ریزی‌ها، نیروی انسانی و اعتماد مردم را تحت تأثیر قرار داده است.
از نگاه من، مشکلات رگولاتوری را می‌توان به چهار عامل تقسیم کرد. نخست، نگاه کوتاه‌مدت به مسائل، که ریشه در تاریخ ایران دارد و باعث شده حتی سپرده‌های یک‌ساله به‌عنوان بلندمدت تلقی شوند. این نگاه به کسب‌وکارها نیز تسری یافته و مانع تصمیم‌گیری‌های جسورانه می‌شود. این در حالیست که در کشورهای پیشرفته چندین نسل عوض شده‌اند اما یک کسب و کار همچنان پایدار مانده است. عامل دوم نیز نگاه امنیتی است که به کسب‌وکارها می‌شود. سوم، نگاه رقابتی و مشارکتی با کسب‌وکارها است و چهارم، ناتوانی در جذب طیف‌های مختلف است که در سطح کشور، سازمان و فرد مصداق دارد. شاید این حرف‌ها تا حدود فانتزی به نظر برسند اما واقعا مشکلاتی هستند که در آینده پررنگ‌تر خواهند شد. پذیرش این مشکلات، گام نخست برای حل آن‌ها است و باید در ابتدا به این حرف اعتقاد داشته باشیم.
بسیاری از کسب و کارها در دوران بحرانی جنگ 12 روزه اقدام به انجام برخی از کارهای مبتنی بر مسئولیت اجتماعی کردند. ازکی سرمایه در این زمینه چه کارهایی انجام داد؟
تعریف ما از برند مانند شخصیت انسان است و ما به‌جای ادعاهای بزرگ، به کارهایی که انجام می‌دهیم، افتخار می‌کنیم. در هفته اول بحران، که بسیاری از کسب‌وکارها با مشکلات جدی مواجه بودند، حدود صد میلیارد تومان از سرمایه‌گذاری‌های کاربرانی که درخواست برداشت داشتند را به‌سرعت تأمین و پرداخت کردیم. این کار را در سکوت انجام دادیم، زیرا معتقدیم برند زمانی ارزشمند است که عملکردش نیز متناسب با آن صحبت کند. این اقدام اعتماد کاربران را تقویت کرد و پس از آتش‌بس، بخشی از آن منابع ما بازگشت.
از نظر آماری این دوران بحرانی برای شما چگونه بود؟
درباره آمار ورود و خروج سرمایه، در هفته اول بحران، حدود صد میلیارد تومان از حساب‌های پس‌انداز و صندوق‌های درآمد ثابت خارج شد، اما پس از آتش‌بس، بخش عمده‌ای از این منابع بازگشت. در مجموع، طی دو تا سه هفته گذشته، حدود ۷ درصد منابع ما کاهش یافت که نسبت به کسب‌وکارهای مشابه، عملکرد بهتری محسوب می‌شود. این موفقیت به دلیل عملکرد خوب تیم و دسترسی آسان کاربران به پول نقد بود.
نه فقط ازکی سرمایه بلکه عملکرد اکثر کسب و کارهای بخش خصوصی افتخارآفرین بود. بخش خصوصی در این بحران نشان داد که می‌تواند اقلام ضروری و خدمات اصلی را بدون مشکل تأمین کند و اعتماد مردم را نیز از دست ندهد. این موضوع، نتیجه تلاش و مسئولیت‌پذیری مدیران فعال در بخش خصوصی بود.
به ادامه کار چقدر امید دارید؟
قبلا که بسیاری از دوستان و همکاران در مورد مهاجرت با من مشورت می‌کردند، جواب من این بود که مهاجرت نکنند. اما این روزها جواب محکم و قاطعی در این زمینه ندارم. در زمینه کسب و کار نیز همینطور است ولی بستگی به نگاه افراد دارد. شاید ماه‌های پیش رو ماه‌های خوبی برای کسب و کارها نباشند اما اگر نگاه طولانی مدتی به موضوع داشته باشیم، امیدواری می‌تواند بیشتر شود.
آیا شرایط پیش آمده به تعدیل نیرو در کسب و کارها و انقباض فعالیت‌ها منجر خواهد شد؟
بله احتمالا این مشکلات وجود خواهد داشت و بسیاری از کسب و کارها به سمت انقباض خواهند رفت. استراتژی ما در این شرایط بر همدلی استوار است. این موضوع را با تیم خود به صورت شفاف هم مطرح کردیم. در صورت بدتر شدن شرایط، اولویت ما کاهش داوطلبانه حقوق به‌جای تعدیل نیرو است. این رویکرد می‌تواند دردهای بزرگ را قابل‌تحمل‌تر کند.
و سخن پایانی؟
شرایط اخیر ممکن است به تخریب کسب‌وکارها و زندگی عادی افراد منجر شود، اما نباید به خودتخریبی یا انفعال دچار شویم. ما مانند بوکسوری هستیم که مشت خورده، اما هنوز فرصت برخاستن دارد. باید تعادلی بین سوگواری و اقدام پیدا کنیم. ما هنوز هم می‌توانیم با نگاه بلندمدت و تلاش برای بهبود سواد مالی و دسترسی به سرمایه‌گذاری، آینده بهتری رقم بزنیم.
انتهای پیام
مرتبط با :
ازکی سرمایه
علیرضا عطاریان
