زرین‌پال حالا دیگر فقط یک نام آشنا در فین‌تک ایران نیست؛ یک برند ریشه‌دار به حساب می‌آید که سال‌هاست در میان استارتاپ‌ها و کسب‌وکارهای آنلاین جای خود را باز کرده است. این شرکت که به‌تازگی وارد پانزدهمین سال فعالیت خود شده است، حالا بیش از ۱۰ خدمت متنوع در زمینه پرداخت، بانکداری و تجارت الکترونیک به کسب‌وکارهای ایرانی ارائه می‌دهد.
مصطفی امیری، بنیان‌گذار و مدیرعامل زرین‌پال، در یک گفتگوی مفصل با تحریریه کاماپرس، روایتی جذاب از مسیر شکل‌گیری این برند، فراز و نشیب‌های صنعت فین‌تک و چالش‌های هماهنگی با نهادهای ناظر را ارائه داد.
شما چه نیازی را در بازار حس کردید که تصمیم به راه اندازی زرین پال گرفتید؟
در سال ۱۳۸۸ با توجه به شرایط اقتصادی و اجتماعی ناشی از تحریم‌های جدید که نه‌تنها دولت‌ها، بلکه شرکت‌ها و تبادلات مالی را نیز هدف قرار داده بود، بسیاری از کسب‌وکارهای فعال در حوزه تجارت الکترونیک با چالش‌های جدی مواجه شدند. این تحریم‌ها، همراه با فضا و حال و هوای نامناسب اجتماعی آن زمان، برخی از پیشگامان نسل اول تجارت الکترونیک را در موقعیت دشواری قرار داد. ما به‌عنوان یک شرکت نرم‌افزاری که در زمینه طراحی وب‌سایت و ارائه راهکارهای آنلاین فعالیت می‌کرد، با شناسایی نیازهای بازار، تصمیم گرفتیم محصولی برای تسهیل فرآیندهای فروش آنلاین توسعه دهیم.
یکی از نیازهای اصلی کسب‌وکارها در آن زمان، دسترسی به درگاه پرداخت آنلاین بود. بانک‌ها به دلیل سیاست‌های محافظه‌کارانه و تمرکز بر مشتریان کم‌ریسک مانند دانشگاه‌ها و سازمان‌های دولتی، خدمات درگاه پرداخت را به‌صورت محدود و به‌عنوان سرویسی لوکس ارائه می‌دادند. این شرایط دسترسی کسب‌وکارهای کوچک و جوانان را به این خدمات دشوار می‌کرد. بانک‌ها برای ارائه خدمات، شرایطی نظیر بررسی گردش حساب و سابقه مالی طولانی‌مدت را الزامی می‌دانستند که منطقی هم بود. زیرا بانک‌ها در سراسر جهان، از جمله ایران، ملزم به فعالیت با ریسک نزدیک به صفر هستند. این ریسک‌ها باید توسط نهادهای ثالث، مانند شرکت‌های PSP یا پرداخت‌یارها، مدیریت می‌شد.
ما با حدود ۱۰۰ تا ۱۵۰ مشتری که امکان دریافت درگاه پرداخت نداشتند، محصولی اولیه برای اتوماسیون فروش هاستینگ و دامنه به نام «سرما سی‌آرام» توسعه دادیم. هدف ما این بود که این محصول را با بسته‌های طراحی وب‌سایت ترکیب کرده و فروش آنلاین را برای مشتریان تسهیل کنیم. هدف اولیه دستیابی به گردش مالی روزانه یک میلیون تومان بود که عدد قابل‌توجهی نبود، اما منطق ما این بود که با دریافت 2/5 درصد کارمزد، پس از کسر هزینه‌های هاستینگ (حدود ۲۰۰ تا ۳۰۰ هزار تومان)، می‌توانیم حقوق یک تا ۲ نیروی کار با پایه حقوق ۸۰ هزار تومان را تأمین کنیم و در بلندمدت، توسعه بیشتری داشته باشیم.
این محصول با همکاری شرکت تجارت الکترونیک پاسارگاد و مرحوم دکتر خاکی در اوایل اردیبهشت ۱۳۸۹ راه‌اندازی شد. پس از حدود ۴۰ تا ۴۳ روز به گردش روزانه یک میلیون تومان رسیدیم و سه ماه بعد، این رقم به‌صورت پایدار تثبیت شد. دستیابی به پایداری در گردش مالی، یکی از چالش‌های اصلی کسب‌وکارها در حوزه توسعه و فروش است. ما تلاش کردیم با پذیرش ریسک‌های مرتبط با درگاه پرداخت و کاهش هزینه‌های یکپارچه‌سازی برای افزودن ماژول فروش آنلاین به وب‌سایت‌ها، این سرویس را برای کسب‌وکارهای کوچک قابل‌دسترس کنیم. در سال اول، برای حدود ۱۷ تا ۱۸ سیستم مدیریت محتوا، ماژول‌هایی آماده کردیم تا کاربران بتوانند با دانلود و نصب آن‌ها، فروش آنلاین را آغاز کنند.
گفت‌وگوهای بیشتر:
- کالین؛ برندی که طعم نوآوری را به بازار لبنیات آورد
- تاپین چطور صنعت لجستیک ایران را نوآورانه متحول کرد؟
آیا در آن زمان رقیبان دیگری در بازار فعالیت داشتند؟
اگرچه رقبایی در این حوزه وجود داشتند، ما به‌عنوان یکی از پیشگامان این بازار، با تمرکز بر استمرار و بهبود، توانستیم جایگاه خود را حفظ کنیم. منطق ریاضی نشان می‌دهد که اولین بودن در یک حوزه، شانس موفقیت را افزایش می‌دهد، اما بهترین بودن نیازمند تلاش مداوم است. میانگین سنی مدیران بانکی در آن زمان حدود ۵۰ تا ۵۵ سال بود، درحالی‌که ما تیمی جوان با میانگین سنی ۱۹ تا ۲۰ سال داشتیم و رویکردی غیررسمی‌تر را دنبال می‌کردیم. این تفاوت، همراه با چالش‌های رگولاتوری در حوزه‌ای که پول و منافع بازیگران متعدد در آن پررنگ بود، کار را دشوار می‌کرد. با این حال، ما تلاش کردیم با ایجاد یک بازی برد-برد برای کسب‌وکارها، خریداران و بانک‌ها، ریسک‌های پرداخت آنلاین را کاهش داده و از کلاهبرداری‌های خرد جلوگیری کنیم.
در سال‌های بعد، حضور رگولاتورهای متعدد مانند مرکز توسعه تجارت الکترونیکی، بانک مرکزی، دادستانی کل کشور، پلیس فتا، شاپرک، وزارت ارتباطات و سازمان فناوری اطلاعات، چارچوب‌های جدیدی به این صنعت بخشید. ما نیز تلاش کردیم با تعامل سازنده با این نهادها، چالش‌های موجود را کاهش دهیم و این حوزه را به سمت شرایط مطلوب‌تر هدایت کنیم.
سال ۱۴۰۳ برای شما چگونه گذشت و پیش بینی شما برای سال جدید چگونه است؟
درباره سال ۱۴۰۳، باید گفت که این سال به دلیل تلاطم‌های سیاسی، اجتماعی و اقتصادی بسیار خاص بود. در ابتدای سال، نگرانی‌هایی درباره برگزاری نمایشگاه الکامپ و تعاملات اجتماعی وجود داشت، اما با وقوع حوادث غیرمنتظره مانند سانحه هلیکوپتر رئیس‌جمهور و مسائل مرتبط با انتخابات، این نگرانی‌ها به حاشیه رفت. شش ماه اول سال با اتفاقات غیرمنتظره و پرفرازونشیب همراه بود که بر فضای اقتصادی و تصمیم‌گیری‌های کسب‌وکارها تأثیر گذاشت. در این شرایط، برخی کسب‌وکارها با سرعت بیشتری پیش رفتند، برخی تصمیم به واگذاری گرفتند و برخی دیگر به بازنگری استراتژی‌های خود پرداختند.
سال ۱۴۰۳ را می‌توان سال تصمیم‌گیری‌های بزرگ در سطح کسب‌وکارها و حاکمیت دانست که احتمالاً زمینه‌ساز تحولات سال ۱۴۰۴ خواهد بود. درباره پیش‌بینی سال جدید، با توجه به حساسیت‌ها و هیجانات مذاکرات اخیر، انتظار می‌رود تحولات مهمی در حوزه اقتصادی و کسب‌وکارها رخ دهد که نیازمند رصد دقیق و تصمیم‌گیری‌های هوشمندانه است.
آیا شرایط کنونی مشابه سال‌های برجام است؟
در سال‌های ۱۳۹۴ و ۱۳۹۵، تجربه‌ای منحصربه‌فرد و به‌نظر غیرقابل‌تکرار در حوزه کسب‌وکار و نوآوری در ایران رقم خورد. این سال‌ها، اوج هیجان ناشی از مذاکرات بین‌المللی موسوم به پنج به‌علاوه یک بود که برای اولین بار مسائل کشور را در سطح جهانی مطرح کرد. حضور افراد و تیم‌های متنوع، از سرمایه‌گذاران خارجی گرفته تا ایرانیان خارج از کشور که دارای سرمایه و تجربه بودند، به همراه جمعیتی حدود ۷۰ میلیون نفر با درصد قابل‌توجهی از جوانان و پیشرفت سریع در حوزه ارتباطات، ایران را در موقعیتی قرار داد که پتانسیل رشد فضای کسب‌وکارهای استارتاپی و نوآورانه بیش از پیش نمایان شد.
این دوره فرصت ارزشمندی برای تعامل مستقیم با جهان فراهم کرد. در حالی که پیش‌تر و حتی پس از آن هویت ایرانی و اصالت ما گاهی به دلیل محدودیت‌ها پنهان می‌ماند، در این سال‌ها توانستیم با صراحت و شفافیت در جلسات بین‌المللی حضور یابیم و از تجربیات جهانی بهره‌مند شویم. به‌عنوان مثال مدیرعامل سابق منطقه‌ای شرکت پی‌پل به‌عنوان مشاور با ما همکاری داشت و هر ماه یک هفته در ایران حضور می‌یافت که این تعاملات تجربیات ارزشمندی برای ما به ارمغان آورد. نگاه ما این بود که در صورت ورود شرکت‌های بزرگ بین‌المللی به ایران کسب‌وکارهای ایرانی که سهمی از بازار داخلی را در اختیار دارند، بتوانند در مذاکرات با آن‌ها جایگاه مناسبی داشته باشند.
اکنون در سال ۱۴۰۴، حدود ۹ تا ۱۰ سال از آن دوره گذشته است. با این حال، به دلایل مختلفی از جمله ابعاد اقتصادی و فرصت‌های موجود، ایران همچنان برای سرمایه‌گذاران بین‌المللی جذابیت دارد و حتی در برخی جنبه‌ها از گذشته نیز جذاب‌تر شده است. اگر مذاکرات کنونی به نتیجه‌ای مثبت منجر شود و مسائل چندساله حل‌وفصل گردد، این تحول تأثیر عمیقی بر تمامی ابعاد کسب‌وکارها، از انگیزه جوانان برای ورود به این حوزه گرفته تا رشد کلی اکوسیستم نوآوری، خواهد گذاشت. به نظر می‌رسد بسیاری از تفاهمات پیش‌تر انجام شده و اکنون در میانه روندی هستیم که به‌تدریج اثرات مثبت آن بر اقتصاد و کسب‌وکارها نمایان خواهد شد.
در حالت کلی بزرگترین چالش سال 1403 را چه موردی می‌توان عنوان کرد؟
درباره بزرگترین چالش‌های سال گذشته باید گفت که فضای کسب‌وکار به دلیل شرایط دشوار اقتصادی و رگولاتوری با پیچیدگی‌هایی مواجه بود. در شرایطی که بقا دشوار می‌شود، رقابت به‌گونه‌ای جنگل‌گونه پیش می‌رود و بازیگران برای افزایش سهم خود از بازار، گاه به روش‌های غیرمنصفانه متوسل می‌شوند. فضای رگولاتوری نیز به دلیل منافع نهادهای مختلف، گاهی مانع نوآوری شده است. به‌عنوان مثال، گزارش‌ها نشان می‌دهد بانک مرکزی در سال ۱۴۰۳ با پرداخت حدود ۴۰ هزار میلیارد تومان مالیات، فاصله معناداری با دیگر نهادها که حدود ۱۹ تا ۲۰ هزار میلیارد تومان مالیات پرداخت کردند، داشته است. این نشان‌دهنده نقش پررنگ رگولاتورها در کسب درآمد است، اما در عین حال، زمانی که منابع محدود می‌شود، برخی رگولاتورها با استفاده از قدرت خود، به‌جای حمایت از نوآوری، به حذف برخی بازیگران اقدام می‌کنند.
متاسفانه این رویکرد در سال ۱۴۰۳ نگرانی‌هایی ایجاد کرد. زیرا رگولاتورها در برخی موارد به‌جای تقویت فضای نوآورانه، منافع کوتاه‌مدت خود را اولویت قرار دادند. با این حال، واقعیت این است که نوآوری اجتناب‌ناپذیر است. یا این نوآوری توسط جوانان تحصیل‌کرده و فعال در داخل کشور رقم می‌خورد، یا فضا به سمتی می‌رود که کنترل آن دشوار خواهد بود. اعتماد کنونی در اکوسیستم کسب‌وکارها، که به‌تدریج و بدون حمایت‌های خاص دولتی شکل گرفته، نتیجه ارزش‌آفرینی کسب‌وکارها برای مصرف‌کنندگان است. اما تصمیمات یک‌شبه رگولاتورها که گاه یک حوزه کسب‌وکاری را مختل می‌کند، هزینه‌هایی را به دنبال خواهد داشت که مطمئنا در آینده پرداخت خواهد شد.
به‌عنوان مثال، در سال‌های ۱۳۹۴ و ۱۳۹۵ اپراتورهای مخابراتی از ارسال میلیاردها پیامک در ایام نوروز خبر می‌دادند، اما در کمتر از یکی دو سال، این فضا به پیام‌رسان‌هایی مانند واتس‌اپ، تلگرام و وایبر منتقل شد. این تحول نشان‌دهنده ذات پویای فناوری است که با قانون مور یعنی دو برابر شدن ظرفیت ترانزیستورها هر ۱۸ تا ۲۴ ماه، گره خورده و در حوزه‌هایی مانند هوش مصنوعی و مدل‌های زبانیو چت بات‌های آن‌ها با شتاب بیشتری در حال رشد است. این پویایی، کسب‌وکارها را وادار می‌کند تا برای عقب نماندن، با جریان فناوری همراه شوند.
شما چالش‌های گفته شده را چگونه حل کردید؟
تجربه ما نشان داد که نمی‌توان صرفاً به اسناد و برنامه‌های از پیش تعیین‌شده اکتفا کرد. روندهای جهانی، مانند توسعه سرویس‌های BNPL (اکنون خرید کن، بعداً پرداخت کن) یا اعتبارسنجی، در ایران هنوز به‌صورت جدی مورد توجه قرار نگرفته‌اند، اما پتانسیل رشد بالایی دارند. تغییر مدیریت‌های میانی و نگرش‌های متفاوت پس از تحولات سال ۱۴۰۳ نیز چالش‌هایی ایجاد کرد که نیازمند دیالوگ مؤثر با رگولاتورها و ارائه راهکارهای جدید بود. کسب‌وکارها برای موفقیت در این فضا باید با دید وسیع‌تر و آمادگی بیشتر به استقبال تغییرات بروند.
سال 1404 و توافقات احتمالی چه تاثیری روی کسب و کار شما و کسب و کارهای مشابه خواهد گذاشت؟
در سال ۱۴۰۴ هم به نظر می‌رسد با توجه به مذاکرات اخیر و پتانسیل‌های موجود، سالی متفاوت و پر از فرصت‌های جدید در انتظار اکوسیستم کسب‌وکار خواهد بود. اگر مسیر تعامل کسب‌وکارها با جهان هموار شود، اقتصاد ایران با جمعیتی حدود ۷۰ تا ۸۰ میلیون نفر می‌تواند از این فرصت بهره‌مند گردد. برنامه‌ریزی مناسب برای بهره‌برداری از این پتانسیل، تحولی بی‌سابقه در فضای کسب‌وکار کشور ایجاد خواهد کرد. برای نمونه موضوع هوش مصنوعی، هرچند جدید نیست، اکنون به مرحله‌ای رسیده که کاربردپذیری آن در کسب‌وکارها به‌وضوح قابل‌مشاهده است. مدل‌های زبانی بزرگ به‌عنوان یکی از مصادیق این فناوری، کاربردهای گسترده‌ای یافته‌اند و انتظار می‌رود در سال‌های آینده، این کاربردها بیش‌ازپیش گسترش یابد.
فضای کسب‌وکار ایران هم اکنون در انتظار تصمیم‌های کلان برای تعامل با جهان است. در صورت تحقق این تعامل، بهره‌گیری از فناوری‌های به‌روز و بهینه‌سازی صنایع، به بزرگ‌تر و کارآمدتر شدن این فضا منجر خواهد شد. سال ۱۴۰۴، به‌احتمال زیاد، سالی متفاوت خواهد بود. فناوری‌های مالی در این سال نقش محوری خواهند داشت و کاربردپذیری هوش مصنوعی در این حوزه، به‌ویژه در کشور ما، می‌تواند سودآوری قابل‌توجهی ایجاد کند. به‌عنوان مثال، در ایران با بهینه‌سازی‌های ساده می‌توان سود ماهیانه سپرده‌های بانکی را از صفر به ۴ تا ۵ درصد رساند، درحالی‌که در اقتصاد جهانی، چنین بهینه‌سازی‌هایی در بهترین حالت ممکن است ۴ تا ۵ درصد سود سالیانه به همراه داشته باشد.
با توجه به تنوع ابزارهای موجود، پیش‌بینی می‌شود حوزه مدیریت و بهینه‌سازی دارایی‌ها در سال ۱۴۰۴، حتی در صورت تداوم شرایط کنونی و نبود تعامل گسترده جهانی، رشد چشمگیری داشته باشد.
در آستانه پانزدهمین سال فعالیت زرین پال، به نظر شما مهم‌ترین دستاورد زرین پال چه بوده است؟
با نزدیک شدن به پانزدهمین سالگرد فعالیت‌مان، مهم‌ترین دستاورد ما در این سال‌ها، تداوم فعالیت در فضایی است که رگولاتورها تحمل محدودی برای نوآوری دارند. در شرکت زرین‌پال، طی سه تا سه‌ونیم سال اخیر، رگولاتورها به بسیاری از سرویس‌های ما برچسب ممنوعیت زدند. از میان ۱۰ تا ۱۲ سرویسی که ارائه کردیم، تنها یک یا دو سرویس توانستند مجوز فعالیت دریافت کنند و ۶ تا ۷ سرویس دیگر به‌صورت غیررسمی و با محدودیت‌های فراوان ادامه یافتند. این در حالی است که این سرویس‌ها از نظر ما نقاط حساس و غیرقابل‌قبولی نبودند.
زرین‌پال با پایبندی به چارچوب‌های قانونی، مانند دریافت نماد اعتماد الکترونیکی و رعایت الزامات مالیاتی، تلاش کرده است نوآوری را در محصولات خود حفظ کند. با وجود محدودیت‌ها، ما بر کاربردپذیری هوش مصنوعی در پلتفرم‌هایمان تمرکز کرده‌ایم و در حوزه‌های جدیدی مانند رمزارزها، پرداخت، اعتبارسنجی و سرویس‌های BNPL وارد شده‌ایم. همچنین، از طریق بازوی نوآوری خود، مرکز نوآوری زیتک، در شرکت‌هایی مانند شاپینو (تسهیل‌کننده خرید لباس و اکسسوری) و کسب (تسهیل‌کننده فرآیندهای قانونی کسب‌وکارها از جمله مالیات و بیمه) سرمایه‌گذاری کرده‌ایم.
در حوزه تأمین مالی جمعی نیز با دریافت مجوزهای جدید، تلاش کردیم مدیریت سبد دارایی‌ها را بهینه کنیم. در سال ۱۴۰۳، با ارائه سبدهای محصولی متنوع برای اقشار مختلف، از تأمین مالی جمعی گرفته تا وام‌دهی خرد، ادبیات جدیدی را در این حوزه معرفی کردیم.
در یکی از طرح‌های اخیر تأمین مالی جمعی، به‌جای ۲۰۰ تا ۳۰۰ سرمایه‌گذار معمول، حدود ۵۶۰ تا ۵۸۰ نفر مشارکت کردند که نشان‌دهنده تنوع و جذابیت سبدهای سرمایه‌گذاری بود. همچنین، در یکی از طرح‌ها با حجم بیش از ۱۰ تا ۱۲ میلیارد تومان، فرآیند تأمین مالی در کمتر از ۱۲ تا ۱۳ دقیقه تکمیل شد و رکورد سرعت و تعداد سرمایه‌گذاران در پلتفرم‌های تأمین مالی جمعی شکسته شد. این حوزه، با وجود نگرانی‌هایی مانند احتمال کلاهبرداری، مسیری سالم‌تر و کارآمدتر از روش‌های سنتی تأمین مالی بانکی ارائه می‌دهد و می‌تواند با حمایت حاکمیت، اثرات منفی خلق پول در شبکه بانکی را کاهش دهد.
و سخن پایانی در این زمینه؟
در شرایط کنونی، فعالان حوزه کسب‌وکار با چالش‌های مشترکی مواجه‌اند. برخی ممکن است تصور کنند که فعالیت در خارج از ایران یا همکاری با شرکت‌های بین‌المللی، وضعیت بهتری برایشان فراهم می‌کرد. اما نه مهاجرت فضیلت است و نه ماندن منتی به همراه دارد. ارزش واقعی در خلق ارزش برای جامعه نهفته است. متأسفانه، تعداد دوستان و همکاران دانشگاهی ما که در ایران باقی مانده‌اند، روزبه‌روز کاهش می‌یابد. بسیاری به کشورهایی مانند ترکیه، اروپا، آمریکا یا کانادا مهاجرت کرده‌اند. در عین حال، کشورهای همسایه مانند امارات، عربستان، عمان و قطر با جذب استعدادهای نوآور در حال تبدیل خاورمیانه به مرکز جدیدی برای نوآوری هستند.
ایران با غنای انسانی و استعدادهای فراوان، پتانسیل بالایی برای حفظ و بهره‌برداری از این سرمایه‌ها دارد. امیدوارم مسیر آینده به سمتی پیش برود که بتوانیم بدون نیاز به پنهان کردن هویت ایرانی یا استفاده از واسطه‌ها، ارزش‌آفرینی کنیم. تجربه سال‌های ۱۳۹۴ و ۱۳۹۵ نشان داد که چنین فضایی قابل تحقق است. پیش‌بینی من برای سال ۱۴۰۴ این است که این پنجره فرصت بار دیگر گشوده شود و بتوانیم از پتانسیل‌های موجود، چه در داخل و چه از طریق بازگشت استعدادهای مهاجر، به بهترین شکل استفاده کنیم. امیدوارم در پایان سال ۱۴۰۴، این پیش‌بینی به واقعیت تبدیل شده باشد.
انتهای پیام
مرتبط با :
زرین پال
مصطفی امیری
