هر فردی که فقط 2 واحد درس «روش تحقیق»، در هر کدام از رشته‌های دانشگاهی پاس کرده باشد، می‌داند که برای انجام یک پیمایش، باید اصول و استانداردهایی رعایت شود.
تریبون که از زیرمجموعه‌های یکتانت است برای سومین بار، اعداد و نمودارهایی را تحت عنوان «گزارش جامع سئوی ایران» منتشر کرده است. با مروری بر روش گردآوری اطلاعات می‌توان به میزان اعتبار این اعداد و نمودارها پی برد. در ادامه با استناد به اصول تخصصی انجام پیمایش، این گزارش تریبون را مورد بررسی قرار می‌دهیم؛
چه سئوالی؛ چه کسی؛ چه شکلی
اولین نکته‌ای که در هر پیمایش باید در نظر گرفته شود این است که «چه سئوالی، به چه شکلی، از چه کسی پرسیده شود؟» شاید این نکته ساده به نظر بیاید اما اهل فن و اهل روش می‌دانند که پرسیدن سئوال درست، از شخص درست و به روش درست، چقدر ظرافت و پیچیدگی دارد. نمی‌توان با طراحی یک پرسشنامه اینترنتی که دسترسی آزاد و همگانی به آن وجود دارد، ادعا کرد که یک پیمایش دقیق انجام شده است.
چه کسی، به گزینه‌ها پاسخ داده است؟
یکی از کلیدی‌ترین ارزش‌های هر پیمایش، میزان تعمیم‌پذیری آن به جامعه اصلی است؛ به بیان دیگر، یافته‌های پیمایش باید به گونه‌ای گردآوری شود که بتوان با احتمال خطای محدود، آن را به جامعه اصلی نسبت داد. برای این منظور لازم است، «نمونه آماری» یعنی کسانی که قرار است به پرسش‌ها، پاسخ دهند معرف جامعه اصلی باشند. پژوهشگران با استفاده از تکنیک‌های علمی نمونه‌گیری، تلاش می‌کند، بهترین و معرف‌ترین نمونه‌ها را شناسایی کرده و آن‌ها را مورد آزمون قرار دهند. بدون استفاده از تکنیک‌های نمونه‌گیری و بدون داشتن یک نمونۀ آماریِ معرف، نتایج هیچ پیمایشی را نمی‌تواند مورد استناد قرار داد.
جمع‌آوری اطلاعات توسط تریبون به این شیوه بود که هر کسی می‌توانست فارغ از میزان تخصص و مهارتی که نسبت به سئو دارد، وارد لینک شده و به سئوال‌های پرسشنامه به صورت رندوم و سلیقه‌ای پاسخ دهد. هیچ فیلتری برای کسب اطمینان از اینکه پاسخ‌دهنده به راستی کارشناسِ سئو است، وجود نداشت. حتی هیچ محدودیتی برای تعداد دفعات پاسخگویی به پرسشنامه توسط یک شخص وجود نداشت. به نحوی که یک نفر می‌توانست بارها وارد پرسشنامه شده و هر بار اطلاعات متفاوتی را ثبت کند. به بیان دیگر 822 کارشناسی که تریبون مدعی است در تکمیل این پرسشنامه مشارکت داشته‌اند، الزاما 822 نفر نیستند بلکه صرفا «822 مجموعه پاسخ» به گزینه‌های پرسشنامه شده است. نگارندگان این متن، برای آزمون شیوه انجام پیمایش تریبون، در ایامی که دسترسی به پرسشنامه آزاد بود، بارها و با استفاده از ابزارهای مختلف (تلفن همراه، کامپیوتر و لپ‌تاپ) به گزینه‌ها پاسخ دادند. پاسخ‌ها در بعضی مواقع با دقت و در پاره‌ای موارد دیگر به صورت تصادفی (رندم) وارد شدند تا نحوه کنترلِ سامانه را مورد ارزیابی قرار گیرد؛ اما در هیچ مرحله‌ای و در هیچ نوبتی، سامانه خطایی نداد و همه پاسخ‌ها را درست، تشخیص داد.
اعتبار و پایایی گزارش جامع سئوی تریبون
کیفیت هر پیمایش را میزان اعتبار و پایایی آن مشخص می‌کند. در روش‌های پژوهش کمّی ضرورت دارد که میزان دقت ابزارهای گردآوری اطلاعات سنجیده شود. همچنین لازم است این اطمینان حاصل شود که چنانچه آن پیمایش دوباره تکرار شود، همان نتایج به دست می‌آید. شیوه گردآوری اطلاعات توسط تریبون، فاقد اعتبار و پایایی لازم بوده؛ چراکه شیوه و ابزار گردآوری اطلاعات از دقت کافی برخوردار نبوده است. به بیان ساده‌تر، پیمایش‌های اینترنتی برای داشتن اعتبار و روایی باید اصولی را رعایت کنند که در پیمایش و پرسشنامه تریبون، کلیدی‌ترین اصول، لحاظ نشده است. آنچه به اسم «گزارش جامع سئو» منتشر شده، صرفا خروجی نتایج یک پرسشنامه اینترنتی غیراستاندارد است که با هیجان و آب و تاب فراوان منتشر شده است.
چه چیزی «جامع» است؟
استفاده از عبارت «جامع»، بر پیشانی گزارش تریبون این سئوال را در ذهن مخاطب ایجاد می‌کند که «دقیقا چه چیزی جامع است؟»
وقتی بدیهی‌ترین اصول انجام یک پیمایش دانشجویی نیز در روند تهیه این گزارش رعایت نشده، چگونه می‌توان آن را گزارشی جامع خواند و نتایج‌ش را به کل بازار سئوی ایران تعمیم داد؟
پاسخ این سئوال‌ها را شاید بتوان در سطر سوم مقدمه گزارش یافت؛ جایی که تریبون، خود را «رهبر بازار رپورتاژ آگهی ایران» معرفی کرده است. به نظر می‌رسد برای تهیه‌کنندگان این گزارش، جنبه‌های تبلیغاتی و کارکرد رسانه‌ای‌اش ارزش به مراتب بیشتری از محتوای آن داشته است. به خصوص وقتی مشاهده می‌شود در روزهای اخیر، بودجه و انرژی زیادی صرف بازنشر این گزارش در فضای مجازی شده است.
در ابتدای این گزارش از افرادی مانند عادل طالبی، میلاد شولی، علیرضا ناجی، محسن طاووسی، رضا شیرازی و امین اسماعیلی قدردانی شده است؛ محمدمهدی دمیرچی در صفحه شخصی‌اش در لینکدین نیز اعلام کرده است که این 6 نفر با حضور در یک جلسه گروهی، محتوای گزارش را پیش از انتشار مشاهده کرده‌اند.
مشتاقیم نظر این 6 کارشناس و همچنین مدیران ارشد تریبون و عوامل تهیه این گزارش را درباره مواردی که ذکر شد، دریافت کنیم.
انتهای پیام
به نکته‌های دقیقی اشاره کردید. برای من هم جای سئوال بود که این نمونه‌گیری چطور انجام شده است؟ آیا فهرستی از همه سئوکارهای ایران داشته‌اند و نمونه‌گیری انجام دادند؟
سلام.
من هم به اعتبار این گزارش تردید دارم!
برای من ایمیل شده بود. عنوان رو که خوندم دیگه بازش نکردم. این مقاله شما باعث شد که ایمیل رو ببینم و گزارش بررسی کنم.
گزارش واقعا جنبه تبلیغاتی داره؛ محتوای آن در حوزه سئو فاقد ارزش است. مثلا اینکه سئوکارها چقدر به فکر مهاجرت هستند، چه اهمیتی در سئوی سایت‌ها دارد؟