وحید نمازی؛ روزنامه‌نگار و پژوهشگر فوتبال:
شاخ غول شکسته. صدا از کسی در نمی‌آید. شدت و خشونت تمام‌شده و «فن زون» …… از جمعیت خالی می‌شود. لیوان‌های خالی و نیمه‌خالی نوشیدنی اینجاوآنجا روی زمین رهاشده و دسته‌های بزرگ و کوچک دختر و پسر با لباس‌های سفید «مانشافت»، آرام و کم‌صدا راهی خانه‌هایشان می‌شوند. تیم ملی آلمان به دست اسپانیا از جام ملت‌های اروپا بیرون انداخته‌شده و میزبان، با شکست در فینال زودهنگامی که کاش آخرین بازی جام بود، باید ادامه‌ی یورو 2024 را فقط با میهمان‌داری و حسرت سر کند. این البته، تنها بخش ظاهری ماجرا است. مسابقات جام ملت‌های اروپا با پذیرایی از حدود 600 هزار گردشگر خارجی و صدها هزار تماشاگر آلمانی، به یکی از به‌یادماندنی‌ترین دوره‌های یورو تبدیل شد و اثرات فراوانی از خود بر جای گذاشت. این نوشته، با نیم‌نگاهی به میزبانی ژرمن‌ها از بزرگ‌ترین رویداد فوتبالی اروپا، تأثیرات اجتماعی و اقتصادی برگزاری یک تورنمنت بزرگ ورزشی را موردبررسی قرار می‌دهد و از اهمیت دوباره‌ی فوتبال به‌عنوان یک «فراپدیده» می‌گوید.
از غرور جمعی تا رفاه عمومی
به‌طورمعمول، میزبانی یک رویداد ورزشی بزرگ به‌تنهایی حس موفقیت قابل‌توجهی را برای میزبانان فراهم می‌کند. به‌ویژه اگر این میزبانی در دورانی رقم بخورد که در پی بحران‌هایی مانند همه‌گیری کرونا و انزوای دسته‌جمعی جوامع، جنگ روسیه و اوکراین یا تنش‌های فزاینده‌ی جهانی باشد. اثرات اجتماعی و اقتصادی ناشی از میزبانی یک تورنمنت ورزشی بزرگ غیرقابل‌انکار است و هیجانات خروجی از آن تا مدت‌ها می‌تواند بر جوامع بزرگی از انسان‌ها تاثیر بگذارد.
اما این حس یا هیجان خاصی که طرفداران در طول یک رویداد ورزشی تجربه‌اش می‌کنند چیست؟ روانشناسان این حس را «غرور جمعی» نامیده‌اند؛ یک احساس مثبت که زمانی پدیدار می‌شود که اعضای گروه، هویت مشترک خود را تشخیص دهند و باافتخار و صلح بر گروه دیگری پیروز شوند. در این لحظات، طرفداران حس عمیقی از باهم بودن و جشن مشترک را تجربه می‌کنند که به‌طور قابل‌توجهی «رفاه عمومی» را افزایش می‌دهد. پیامدهای مثبت و فرصت شکستن کلیشه‌ها، موجب تقویت حس اجتماعی می‌شود و فضایی از خوش‌بینی و شادی ایجاد می‌کند که مدت‌ها پس از پایان یک رویداد ورزشی باقی می‌ماند.
اما در بین تمام رشته‌های موجود در جهان ورزش، فوتبال چنان قدرت عظیمی دارد که اثراتش همواره از مرزهای رایج 90 دقیقه‌ای معمول در زمین‌بازی فراتر می‌رود. فوتبال با حدود چهار میلیارد هوادار و 270 میلیون بازیکن فعال در سراسر جهان، شبکه‌ای فرابشری و ماورایی ایجاد کرده که تأثیرش فقط با گل‌های زده‌شده یا جام‌های کسب‌شده سنجیده نمی‌شود و تأثیرش به‌طور فزاینده‌ای بر بافت اقتصادی و اجتماعی جوامع و ملت‌ها به چشم می‌آید. فوتبال چیزی فراتر از یک ورزش است؛ وسیله‌ای برای کمک به توسعه‌ی جهانی که تأثیرات اقتصادی و اجتماعی آن فراتر از مرزها، فرهنگ‌ها و اقتصادها طنین‌انداز می‌شود و به کشورها و دولت‌هایشان کمک می‌کند تا با نیروی سرشار این «فراپدیده» راه خود را در این روزگار سخت هموارتر کنند. آینده‌ی فوتبال، درهم‌تنیده با اهداف توسعه سراسری، روایتی از امید، اتحاد و قدرت دگرگون‌کننده است؛ داستانی که در آن هر ضربه، هر گل، و هر تشویق نقشی در هدف بزرگ‌تر یعنی توسعه‌ی جهانی دارد.
بنابراین طبیعی است کشورهایی که دارای ساختار مدیریتی به سامان‌تر، زیرساخت‌های نسبت آماده‌تر یا پذیرایی ریسک بیشتر نسبت به دیگر رقبای جهانی یا منطقه‌ای خود هستند، برای میزبانی از رویدادهای بزرگ فوتبالی پیش‌قدم شوند تا از منافع کوتاه و بلندمدت میزبانی‌شان هم استفاده کنند.
اهداف و تعهدات فرا فوتبالی یورو 2024
فوتبال با ترویج و تقویت حس اجتماع‌گرایی، یک ابزار قدرتمند برای توسعه اجتماعی است که جوانان را جذب می‌کند، از جرم و جنایت جلوگیری می‌کند، و حتی می‌تواند نتایج برنامه‌های آموزشی را هم بهبود ببخشد و به شکل بالقوه‌ای منجر به درآمد بیشتر و درازمدت‌تر برای افراد درگیر با آن شود. درحالی‌که برنامه‌های آموزشی می‌تواند کیفیت و دامنه آموزش فوتبال را بهبود بخشد، فوتبال خود می‌تواند انگیزه‌ای برای پیشرفت تحصیلی باشد. بنابراین کمک به ترویج برنامه‌هایی که فوتبال را با آموزش ادغام می‌کنند، می‌تواند منجر به بهبود حضور و مشارکت دانش آموزان در مدارس و پیشرفت سطح تحصیلی جوامع شود.
زمانی که اعلام شد میزبانی یورو 2024 به آلمان رسیده، «شرکت یورو 2024» به نمایندگی رسمی از یوفا و فدراسیون فوتبال آلمان اعلام کرد که این مسابقات، فراتر از یک تورنمنت فوتبال، بستری برای تغییرات مثبت هم به‌حساب می‌آید و یوفا با اهدافی شامل فراگیری، توسعه پایدار، تقویت مسئولیت‌های اجتماعی، به‌کارگیری فناوری در تحقق منافع جامعه و برابری جنسیتی، در کنار فدراسیون فوتبال آلمان استاندارد جدیدی برای میزبانی رویدادهای ورزشی بزرگ ایجاد کرده‌اند.
توسعه پایدار از زمان رأی‌گیری برای تعیین میزبان این دوره (در سال 2018) بخشی جدایی‌ناپذیر از اهداف یورو 2024 بود که بر محورهای زیست‌محیطی، اجتماعی و حاکمیتی تمرکز داشت چراکه فوتبال به دلیل محبوبیت و فراگیری، یکی از بهترین پدیده‌ها برای ترویج این اهداف در جامعه است.
یورو 2024 متعهد شده بود که ردپای زیست‌محیطی خود را به حداقل برساند و شیوه‌های سازگار با محیط‌زیست مانند کاهش ضایعات، بهره‌وری انرژی و حمل‌ونقل پایدار را اجرا کند. هدف نه‌تنها میزبانی یک تورنمنت فوتبال در سطح جهانی بلکه به‌جای گذاشتن میراث زیست‌محیطی مثبت برای نسل‌های آینده بود. یک رویداد ورزشی پایدار ازنظر زیست‌محیطی دو جنبه دارد؛ یک جنبه، هدف‌گذاری برای کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای است و جنبه مهم دیگر، آگاهی‌رسانی به مردم درباره‌ی توسعه پایدار است. در سال 2020، اتحادیه فوتبال آلمان (DFB) اولین نهاد ملی فوتبال بود که کنوانسیون سازمان ملل در مورد تغییرات اقلیمی ورزش برای اقدامات اقلیمی را تصویب کرد و سال بعد، لیگ فوتبال آلمان (DFL) اعلام کرد که بوندسلیگای ۱ و ۲، اولین لیگ‌های حرفه‌ای فوتبال خواهند بود که معیارهای پایداری اجباری را در مقررات صدور مجوز خود لحاظ می‌کنند.
این استراتژی با سرمایه‌گذاری 32 میلیون یورویی(5 درصد از بودجه مسابقات) و با ابتکاراتی ازجمله استفاده از استادیوم‌های موجود در آلمان(نه جدید)، بهره‌گیری از انرژی‌های تجدیدپذیر، برنامه‌ریزی برای محدود کردن سفر تیم‌ها و هواداران(با مدیریت هوشمندانه‌ی تمرکز بازی‌های مراحل گروهی در شهرهای نزدیک به یکدیگر)، حمایت مالی مسئولانه‌تر از نظر زیست‌محیطی و عدم اجازه به شرکت‌های انرژی محور شامل گاز، نفت یا آب و برق در انجام مشارکت تجاری در مسابقات، تعیین استراتژی کاهش مصرف آب و ارائه مواد غذایی با حداقل بسته‌بندی که حتماً هم قابل بازیافت باشد، از مهم‌ترین هدف‌گذاری‌های یوروی امسال بود.
اگر جام جهانی ۲۰۲۲ قطر چیزی حدود 63/3 میلیارد تن کربن منتشر کرد! هدف یورو 2024 این بود که این میزان را به حدود ۴۹۰ هزار تن کاهش دهد. برگزارکنندگان بازی‌ها صندوقی تا سیس کردند تا از طریق آن، 25 یورو به ازای هر تن کربن غیرقابل‌اجتناب تولیدشده به پروژه‌های کاهش محیط‌زیست باشگاه‌های غیرحرفه‌ای آلمان (که ارزش آن 7 میلیون یورو تخمین زده می‌شود)پرداخت شود. تقویت برنامه‌های مسئولیت اجتماعی هم از دیگر تعهدات یورو 2024 بود. هدف‌گیری تغییرات مثبت در حوزه مسئولیت اجتماعی با تمرکز بر زمینه‌هایی مانند آموزش، بهداشت و توسعه جامعه از مهم‌ترین اقدامات برگزارکنندگان آلمانی این رویداد بزرگ به شمار می‌آمد که از طریق مشارکت با سازمان‌های محلی و خیریه‌ها، به دنبال ایجاد تأثیر ملموس بر زندگی مردم در شهرهای میزبان و فراتر از آن بود.
این مسابقات همچنین از قدرت فناوری برای هدایت تغییرات اجتماعی نیز استفاده کرد. یورو 2024 باهدف ایجاد ارتباط بیشتر بین مردم و ارتقای انسجام اجتماعی، از برنامه‌های نوآورانه تعامل طرفداران گرفته تا تجربیات واقعیت مجازی، بهره گرفت و علاوه بر این، فناوری‌های پیشرفته را نیز برای افزایش دسترسی طرفداران دارای معلولیت به کار گرفت تا تضمین کند که این یورو برای همه فراگیر است.
میزبانان یورو 2024 متعهد شده بودند که میراثی ماندگار به‌جا بگذارند که فراتر از خود مسابقات باشد. پیشرفت‌های زیرساختی، مانند استادیوم‌های ارتقا یافته و دستگاه‌های حمل‌ونقل به‌روز شده، مدت‌ها پس‌ازاین بازی‌ها در خدمت جوامع محلی خواهند بود. از سوی دیگر، سرمایه‌گذاری برگزارکنندگان در برنامه‌ها و امکانات فوتبال پایه نیز باعث پرورش استعدادهای نسل بعدی و ارتقای این ورزش در سطح پایه می‌شود. همچنین با شتاب گرفتن ابتکارات برای تشویق مشارکت زنان در فوتبال و توانمندسازی زنان و دختران به‌نحوی‌که فراتر از زمین مسابقه باشد و به استقلال اجتماعی و اقتصادی بیشتر زنان کمک کند، به کار بردن ابتکاراتی برای افزایش دیده شدن فوتبال زنان، فراهم کردن فرصت‌های برابر برای بازیکنان، مربیان، داوران و مدیران زن هم از اهداف مهم بودجه گذاری در یورو 2024 بود که باهدف الهام بخشیدن به تغییر درک و کمک به پیشرفت مداوم و ترویج برابری جنسیتی در دنیای ورزش انجام‌گرفته بود.
نمونه‌ی برلین؛ تأثیرات اجتماعی-آموزشی یورو 2024
در قلب بیانیه مأموریت یوفا، آمده بود که یورو 2024 باید پایدارترین یورو تاکنون باشد. هدف این بود که میزبانی آلمان تأثیر مثبت و درازمدتی بر جامعه داشته باشد، مردم را تشویق کند تا پایدارتر عمل کنند و سودی را به مردم محلی برساند. به همین منظور، ارتقای باشگاه‌های ورزشی برلین تنها یکی از نمونه‌های ملموس از بین اهداف میزبانی آلمان بود که حوزه‌های بوم‌شناسی، اجتماعی، اقتصادی و حتی حکومتی را در برمی‌گرفت. بر همین اساس، میزبانان یورو 2024 به باشگاه‌های ورزشی و سازمان‌های غیرانتفاعی شهر برلین فرصت دادند تا در صورت مشارکت در اجرای بیانیه مأموریت یوفا یورو 2024، برای پروژه‌های توسعه‌ای خود درخواست کمک مالی کنند. تمرکز این برنامه‌ها باید روی حفاظت از محیط‌زیست و آب‌وهوا یا جنبه‌های اجتماعی پایداری مانند مشارکت و برابری بود تا مشمول دریافت کمک شوند.
همچنین، به‌عنوان بخشی از مأموریت فرهنگی یورو 2024 و توجه بسیار آن به برنامه توسعه پایدار، پروژه‌ی «بازی خود را سبز کنید» در مناطقی از شهر برلین به اجرا درآمد و دانش آموزان مدارس آن مناطق فرصت پیدا کردند تا در یک بازی شبیه‌سازی ثبت‌نام کنند که در آن با استفاده از فناوری نوین، شرایط تولید لباس‌های ورزشی – از شرایط تولید گرفته تا تبلیغات توسط اینفلوئنسرها و فروش محصول در بازار- با عوامل تولید و توزیع آشنا شوند. در کمپینی دیگر به نام «فوتبال طبیعی» هم به باشگاه‌های ورزشی آماتور برلین فرصت داده شد تا به مدت یک سال در کارگاه‌های آموزشی توسعه پایدار شرکت کنند.
دوراندیشی میزبانان به همین موارد ختم نشد؛ آن‌ها با توجه به یکی از مهم‌ترین بخش‌های مأموریتشان که توسعه پایدار بود، سراغ یک پروژه هیجان‌انگیز دیگر هم رفتند و «فن زون» بسیار وسیع برلین (بین دروازه براندنبورگ و ستون پیروزی) را که برای گردهمایی هواداران و تماشای بازی‌ها از صفحات تلویزیونی غول‌پیکر در نظر گرفته‌شده بود، به‌طور کامل با چمن مصنوعی فرش کردند تا پس از پایان این رویداد فوق‌العاده، چمن مصنوعی را به باشگاه‌های محلی هدیه بدهند. شاید تصور شود که چمن طبیعی راه‌حل پایدارتری برای یک زمین فوتبال به نظر برسد، اما این پوشش نیاز به نگهداری و مقدار زیادی آب دارد که باشگاه‌های کوچک در تأمین آن مشکل‌دارند. به همین دلیل، چمن مصنوعی در اینجا جایگزین بادوام‌تر و پایدارتری است. این‌چنین شد که چمن فن زون بزرگ برلین (که به روش کاهش دی‌اکسید کربن تولیدشده و کاملاً قابل بازیافت است)،پس از شست‌وشو به باشگاه‌های فوتبال محلی و زمین‌های فوتبال مناطق نزدیک به آن خواهد رسید تا برای سال‌های آینده سطح زیبایی برای بازی داشته باشند.
میزبانان برلینی یورو 2024 در حوزه حفاظت از محیط‌زیست هم برنامه‌ریزی کرده بودند و برای جلوگیری از تولید زباله‌های غیرقابل بازیافت و افزایش ضایعات، از هوادارانی که می‌خواستند بازی تیم‌های موردعلاقه‌شان را در فن زون‌های برلین ببینند، خواسته بودند تا یک کیت «زباله صفر» همراه خود داشته باشند و به محصولات یک‌بارمصرف «نه» بگویند. به شکل سراسری هم اعلام‌شده بود که در تمام فن زون‌ها فقط ظروف قابل‌استفاده مجدد در دسترس خواهند بود، که باید برای دریافت آن‌هم سپرده‌ای پرداخت می‌شد؛ به همین دلیل از هواداران خواسته‌شده بود که در کیت «زباله صفر» خودشان لیوان و ظرف غذاخوری هم داشته باشند. همچنین شرکت آب برلین با فراهم کردن شرایط بهداشتی کامل در شیرهای آب آشامیدنی عمومی خود، از مردم خواسته بود تا برای پر کردن بطری‌های خود از این آبخوری‌های عمومی استفاده کنند. تشویق گردشگران و هواداران فوتبال مسافر برلین به رفت‌وآمد و گشت‌وگذار با دوچرخه و رزرو اقامتگاه‌های بومگردی دارای گواهینامه‌های معتبر نیز از دیگر اقدامات مهم میزبانان برلینی یورو 2024 در این حوزه بود.
آیا یورو 2024 به رشد اقتصادی آلمان کمک کرد؟
پیامدهای مالی فوتبال همواره عمیق و چندوجهی است. از دنیای فوتبال بی‌سروصدای پایه گرفته تا جهان پرزرق‌وبرق لیگ‌های حرفه‌ای، فوتبال میلیاردها دلار درآمد ایجاد می‌کند، موجب ایجاد شغل می‌شود و حتی می‌تواند بر سیاست‌های اقتصادی کشورها نیز تأثیر بگذارد. برای مثال، رونق اقتصادی شهرهای میزبان را در طول تورنمنت‌های مهمی مانند جام جهانی فوتبال به یاد بیاورید؛ چنین رویدادهایی فقط یک دوره مسابقه ورزشی نیستند. آن‌ها آهنربایی برای گردشگری، ارائه خدمات میهمان‌نوازی و خرده‌فروشی هستند و رونق قابل‌توجهی برای اقتصاد محلی فراهم می‌کنند.
میزبانی رویدادی مانند یورو علاوه بر کمک به توسعه گردشگری، هتلینگ و خرده‌فروشی، یک مزیت عمده دیگر هم در سرمایه‌گذاری بلندمدت دارد و به بهبود زیرساخت‌ها و حمل‌ونقل عمومی کمک می‌کند. اثرات مثبت کوتاه‌مدت میزبانی از یک رویداد بزرگ هم شامل افزایش بازدیدکنندگان، ورزشکاران و پوشش رسانه‌ای کشور میزبان در طول رویداد است که تقاضا برای ارز محلی را افزایش می‌دهد و به تقویت نرخ ارز و رشد اقتصاد محلی کمک می‌کند.
اقتصاد 4 تریلیون یورویی آلمان پس از سال‌ها رکود اقتصادی ناشی از همه‌گیری کووید، به یک شوک تقویتی روانی نیاز داشت تا جان تازه‌ای بگیرد. عملکرد اقتصادی آلمان از سال 2020 بیش‌ازحد متوسط بود، به‌طوری‌که آن‌ها یکی از بدترین اقتصادهای پیشرفته‌ی جهان طی این سال‌ها را داشتند که رکود تولید ناخالص داخلی و بحران افزایش مهاجرت، ترمزش را کشیده بود. اما، پیش‌بینی‌شده 600 هزار گردشگری که طی مسابقات یورو 2024 به آلمان سفر کردند، 5/1میلیارد یورو در آنجا هزینه کرده‌اند تا اثرات مثبتی بر کسب‌وکارهای مختلف بگذارند و موجب افزایش حدود 1/0 (یک‌دهم)درصدی تولید ناخالص داخلی آلمان در سه‌ماهه دوم سال جاری شوند. این اتفاقی است که تابستان 2006 هم برای آلمان میزبان جام جهانی رخ داد و «تابستان افسانه‌ای» ژرمن‌ها را رقم زد. اما امسال یک تفاوت دیگر با سال 2006 داشت؛ درحالی‌که آن سال جمعیت هوادارانی که در مکان‌های خارج از استادیوم‌ها گرد هم می‌آمدند عمدتاً آلمانی بود، تغییرات نسبتا گسترده در شکل میزبانی رویدادهای بزرگ فوتبال که ناشی از سیاست‌های «تجاری-گردشگری محور» فیفا و یوفا است موجب شد تا امسال مکان‌های بیشتری جهت تجمع هواداران تیم ها در شهرهای مختلف در نظر گرفته شود و تعداد «فن زون»ها بیشتر شوند.
تغییر شکل هواداری فوتبال از تعصب‌گرایی و جانب‌داری محض به هواداری «لذت محور»، «اجتماع‌گرا» و «مبتنی بر خانواده»، موجب شکل گرفتن نوع جدید از گردشگری در جهان شده که به «گردشگری ورزشی» مشهور است. در شکل جدید هواداری، فرصت حضور در یک دوره مسابقه بزرگ ورزشی چنان غنیمت شمرده می‌شود که انگار هواداران تمام کشورها به جشنی بزرگ دعوت‌شده‌اند تا در کنار رقبای هم از ملیت‌های دیگر، از جشنواره بزرگ فوتبال لذت ببرند و بازی‌ها را تماشا کنند. این «تماس بین فرهنگی» می‌تواند با تحقق شرایط فرضیه تماس، تعصبات را از بین ببرد و با ایجاد دوستی‌های جدید بین طرفداران کشورهای مختلف و در شرایط برابر، تفاوت‌های اجتماعی را محو کند. تعصبات ملی و قومی در این نوع از هواداری در درجه‌ی دوم قرار می‌گیرد و همبستگی و دوستی جای نخست را در دل هواداران اشغال می‌کند.
البته این مسئله نه‌تنها با تلاش تیم ها و هواداران پرتعدادشان برای کسب قهرمانی در یک تورنمنت منافات ندارد، بلکه به تقویت همکاری جهت رسیدن به یک هدف مشترک هم کمک می‌کند که «حمایت از تیم خودی» و «لذت بردن از مسابقات در کنار دیگران» است. همه‌ی این فعالیت‌ها در یک «فضای هنجاری حمایتی» رخ می‌دهد که باارزش‌هایی مانند بازی جوانمردانه و احترام مشخص می‌شود.
واضح است که همواره بیشترین سود از چنین رویدادهای بزرگی نصیب بخش‌های اسکان و غذا می‌شود. گفته‌شده که امسال رکورد حدود 5/1 میلیون شب اقامت در آلمان توسط پلتفرم‌های مختلف سفری-اقامتی ثبت‌شده که هم شامل شهرهای میلیونی مانند کلن و برلین و هم شهرهای کوچک‌تر مانند گلزنکرشن 260هزارنفری می‌شود. اقامت گردشگران ورزشی در هتل‌ها و اقامتگاه‌های بومگردی آلمان به اقتصاد «خدمات محلی» کمک می‌کند و چنان‌که بررسی داده‌ها توسط پلتفرم OpenTable نشان داده، افزایش هشت‌درصدی تعداد رزروهای اقامتگاه‌های آلمان در ماه‌های اخیر در مقایسه با مدت مشابه در سال 2023، موجب افزایش درآمدهای این بخش شده است.
نمونه‌ی دورتموند؛ تأثیرات اقتصادی یورو 2024
شهر 600 هزارنفری دورتموند، بزرگ‌ترین شهر ایالت روهر و مرکز یکی از مولدترین ایالت‌های آلمان است. این شهر با قرار گرفتن در ناحیه جغرافیایی-اقتصادی راین-روهر، دومین منطقه بزرگ شهری از نظر تولید ناخالص داخلی در اتحادیه اروپا و مرکز اداری، تجاری و فرهنگی روهر شرقی آلمان به‌حساب می‌آید و به‌عنوان یکی از ده شهر میزبان یورو 2024، پذیرای 6 مسابقه برتر فوتبال اروپا در استادیوم باعظمت سیگنال ایدونا پارک -ورزشگاه خانگی بروسیا دورتموند- بود. دورتموند برای میزبانی این شش بازی بیش از 20 میلیون یورو هزینه کرد. آیا انجام این هزینه برای اقتصاد دورتموند مفید بوده؟ پروفسور اکسل فایکس استاد دانشکده مطالعات بازرگانی دورتموند در گفتگویی تائید کرده که میزبانی یورو به‌طور قابل‌توجهی به اقتصاد شهرش کمک کرده است:«من به همراه یک تیم تحقیقاتی سناریوهای مختلفی را بررسی کردیم و به این نتیجه رسیدیم که این بازی‌ها اثر اقتصادی سودمند 120 میلیون یورویی برای این منطقه به همراه خواهد داشت. عوامل تعیین‌کننده در محاسبات ما شامل درآمدهای اقامتی حاصل از پذیرایی از گردشگران و همچنین هزینه‌های مازاد ساکنان شهر بود که در طول مسابقات ترجیح می‌دهند برای لذت بردن از این رویداد بزرگ هزینه کنند. این درآمدها شامل مخارج اقامت، غذا و نوشیدنی و همچنین هزینه‌های کالاهای هواداری، پوشاک و حدود 60 رویداد تفریحی و فرهنگی است که در جریان مسابقات در شهر برگزار می‌شود.»
بر اساس سیاست‌های برگزارکنندگان یورو 2024 که به‌شدت بر توسعه پایدار متمرکز بود، مقامات محلی بیشتر بر رفتار و تحرک گردشگران ورزشی تمرکز کردند و برخلاف جام جهانی 2006 که توسعه زیرساخت‌هایی مانند بهسازی استادیوم دورتموند در اولویت بود، این بار تمرکز سرمایه‌گذاری بر روی برنامه‌های فرهنگی و گردشگری قرار گرفت. برخلاف جام جهانی 2006 که تنوع فرهنگی گردشگران بیشتر و مدت اقامتشان در آلمان هم طولانی‌تر بود، این بار بسیاری از میهمانان یورو 2024 از شهروندان آلمان یا سایر کشورهای اروپایی نزدیک بودند و طبیعی بود که مدت اقامت کمتری در آلمان داشته باشند و پس از دیدن بازی تیم ملی کشورشان به شهرهای اروپایی خودشان برگردند. به همین دلیل، برگزارکنندگان دورتموندی چنان برنامه‌ریزی کردند تا با تعدد برنامه‌های فرهنگی و گردشگری، تمرکز درآمدی در کنار هزینه‌های اقامتی به این برنامه‌ها تعلق یابد.
نمونه‌ی انگلیس؛ ورود تأثیرات اقتصادی از زاویه مخالف
برگزاری یک رویداد بزرگ ورزشی نه‌تنها توجهات و سودهای مالی را به کشور میزبان سرازیر می‌کند، همچنین به تقویت اقتصاد کشورهای شرکت‌کننده در این رویداد هم کمک می‌کند و تأثیرات برجسته‌ای در زمان برگزاری مسابقات بر اقتصاد آن کشورها می‌گذارد. یکی از این نمونه‌ها، تیم ملی انگلیس است که با حضور دوباره در فینال بازی‌های یورو و ماندگاری در رقابت‌ها تا روز آخر، موجب اثرگذاری اقتصادی در داخل کشور شد. بریتانیایی‌ها که به شکلی سنتی تمایل فراوانی به دیدن بازی‌های تیم‌های ملی کشورشان در رستوران‌ها و پیاله‌فروشی‌ها دارند، این بار هم با انجام هزینه فراوان برای دیدن بازی‌های تیم ملی انگلیس، رونقی عظیم در این صنعت را رقم زدند به‌طوری‌که کیت نیکولز، مدیر اجرایی UKHospitality گفته: «ما شاهد تقاضای زیادی از سوی طرفداران برای تشویق تیم ملی انگلیس از پیاله‌فروشی‌ها و رستوران‌ها هستیم. بیشتر این مکان‌ها در سراسر کشور برای هر بازی تیم ملی پر شد و رونقی عظیم برای رستوران‌ها و بارهای کشور به بار آورد که شاهد افزایش میانگین فروش به میزان 25 درصد در روزهای بازی تیم ملی انگلیس بودند. چنین افزایشی برای صنعت مهمان‌نوازی بسیار چشمگیر بود و به ما اجازه داد تا فضایی در سطح جهانی برای هواداران در روز مسابقه فراهم کنیم.»
به‌عنوان نمونه، بازی انگلیس مقابل اسلوونی شاهد افزایش 33 درصدی در فروش این مکان‌ها بود. علاوه بر این، فروش این صنف دربازی‌های انگلیس مقابل دانمارک، صربستان و اسلواکی هم به ترتیب با 28 درصد، 12 درصد و 11 درصد افزایش فروش مواجه شده بود. بررسی‌ها همچنین نشان داد که میانگین فروش این مکان‌ها در هفت روز منتهی به 29 ژوئن 2024، حدود 6 درصد بیشتر از مدت مشابه در سال 2023 بود. در یک بررسی دیگر که با نرم‌افزار مدیریت رزرو و استعلام Access Collins انجام گرفت، مشخص شد که در مسابقه نیمه‌نهایی انگلیس مقابل هلند در 10 جولای، میزان رزرو جا و سفارش نوشیدنی به عدد 16 رزرو در ثانیه رسیده که بیشتر آن‌ها هم در لحظه‌ی گلزنی اولی واتکینز و همچنین در زمان استراحت‌های بازی و پس از سوت پایان مسابقه به انجام رسیده است. این در حالی است که پس از پیروزی سه شیرها در یک‌چهارم نهایی مقابل سوئیس، به عدد 11 رزرو در ثانیه رسیده بود. مثل همیشه، آمار به‌خوبی سخن می‌گویند و برتر از هر تحلیلی هستند؛ افزایش 45 درصدی علاقه مردم به خارج شدن از خانه و پول خرج کردن در بازی‌های مراحل نهایی که تیم ملی‌شان یک پای آن است.
بیشتر بخوانید:
همچنین کنسرسیوم خرده‌فروشی بریتانیا (BRC) هم در یک نظرسنجی از 2000 خریدار در ماه می گذشته متوجه شده بود که عشق مردم کشور به فوتبال در جریان یورو 2024 به خریدهای اضافی خواهد انجامید؛ بر اساس این نظرسنجی 13 درصد از مردم قصد داشتند هنگام تماشای یورو، پول بیشتری برای خرید مواد غذایی، نوشیدنی‌های الکلی و غذای آماده خرج کنند. علاوه بر این، 9 درصد جامعه آماری هم برنامه‌ریزی کرده بودند تا در زمان بازی‌های تیم ملی انگلیس میهمانی بدهند یا با شرکت در گردهمایی‌های بزرگ، بازی تیمشان را در کنار دوستانشان ببینند. همچنین مشخص شد که 6 درصد از مردم شرکت‌کننده در این نظرسنجی هم برای خرید تلویزیون یا دستگاه الکترونیکی جدید برنامه ریخته‌اند و 4 درصد از آن‌هم قصد خرید کالاهای دیگری را دارند.
انتشار یک گزارش توسط پلتفرم معتبر ارائه‌دهنده خدمات مسافرتی Trip.com هم نشان داد که مسافران بریتانیایی با افزایش 1492 درصدی رزرو سفر به آلمان و فرانسه (در مقایسه با مدت مشابه در سال 2019 ) قصد کرده‌اند در تابستان امسال مجموعاً 5/8 میلیارد پوند برای تماشای یک رویداد ورزشی در خارج از کشور هزینه کنند؛ 25/4 میلیارد در یورو 2024 در آلمان و 25/4 میلیارد یورو در المپیک و پارالمپیک پاریس. به گفته Trip.com، این اعداد پس از چند سال پرتلاطم پس از همه‌گیری و انزوای دسته‌جمعی مردم، نویدبخش روزهایی خوش برای صنعت سفر و ورزش خواهد بود.
همچنین بررسی‌های بیشتر توسط اتحادیه فوتبال انگلیس نشان داده که با توجه به میزبانی بریتانیا از یورو 2028 توسط شهرهای بلفاست، بیرمنگام، کاردیف، دوبلین، گلاسکو، لیورپول، لندن، منچستر و نیوکاسل، پیش‌بینی می‌شود دوره‌ی بعدی مسابقات یورو منافع اجتماعی-اقتصادی کلانی در حدود 6/2 میلیارد پوند برای میزبانان بریتانیایی ایجاد کند. اتحادیه‌های فوتبال کشورهای میزبان یورو 2028 قرار است بیش از 500 میلیون پوند برای بهبود و ارتقای امکانات خود خرج کنند تا این درآمد محقق شود.
میزبانی‌های بزرگ اثرات جانبی و مخرب هم دارد!
بااین‌حال، میزبانی هر رویداد ورزشی بزرگی، دو اثر جانبی مخرب هم دارد: اثر اول، اثر جابجایی خاص (یا ازدحام) است که به دلیل وجود گردشگران ورزشی فراوان، موجب دلسردی گردشگران غیرعلاقمند به رویدادهای ورزشی و جلوگیری از سفر آن‌ها می‌شود. دلیل هم مشخص است؛ هر گردشگری ممکن است چندان علاقه‌ای به یک رویداد ورزشی نداشته باشد، و البته از آن مهم‌تر، افزایش قیمت‌ها در زمان برگزاری یک رویداد باعث می‌شود گردشگران غیرعلاقمند به رویدادهای ورزشی، سفرشان به کشور میزبان را به تعویق بیندازند یا اصلاً فراموشش کنند.
اثر دوم هم افزایش قیمت‌ها به دلیل افزایش تقاضای مصرف بیشتر است که بر مصرف‌کنندگان داخلی تاثیر می‌گذارد. شکی نیست که در طول مسابقات، مردم کشور میزبان پول بیشتری را برای خرید غذا (و نوشیدنی) خرج می‌کنند. هر چه دوام کشور میزبان در یک دوره مسابقات بیشتر باشد، مصرف مردم کشور میزبان هم بیشتر می‌شود. گرچه معمولاً در پایان یک رویداد، مصرف‌گرایی مردم کشور هم کاهش می‌یابد و آن‌ها چاره‌ای ندارند تا هزینه‌های خود را کاهش دهند و یک تعادل بین مخارجشان برقرار کنند.
اما صرف‌نظر از این اثرات جانبی منفی، میزبانی یا حتی شرکت در یک رویداد بزرگ ورزشی، منافع گسترده و قابل‌توجه برای جوامع دارد و مردم کشورهای شرکت‌کننده را همدل‌تر و دوستی‌های بین آن‌ها با دیگر رقبایشان را بیشتر می‌کند. «با هیچ نیرویی نمی‌توان فوتبال را از جهان مدرن حذف کرد. مراد این نیست که اگر فوتبال نباشد مردم اعتراض می‌کنند و برای بودنش فشار می‌آورند. قدرت فوتبال فرع علائق روانشناسی اشخاص نیست بلکه امری ورای آن است و در زندگی مردم و در رسانه‌ها و حتی در روابط بین‌المللی مقام و اثری دارد که سیاست‌ها و حکومت‌ها نمی‌توانند در مورد آن هر تصمیمی که بخواهند بگیرند.» حالا دیگر فوتبال به‌عنوان یک «فراپدیده» موجب افزایش همبستگی‌های جغرافیایی، فرهنگی، اجتماعی و حتی سیاسی می‌شود و به قول استاد رضا داوری اردکانی:«نمی‌تواند نباشد».
انتهای پیام
