در سال‌های اخیر، سفر هوایی در ایران به یکی از رایج‌ترین و در عین حال پُرهزینه‌ترین روش‌های جابجایی داخلی تبدیل شده است. مسافران زیادی هنگام رزرو بلیط هواپیما با پدیده‌ای مواجه می‌شوند که در نگاه اول غیرمنطقی به‌نظر می‌رسد: تفاوت شدید قیمت بلیط در بازه‌های زمانی نزدیک به هم، حتی برای یک مسیر و یک شرکت هواپیمایی یکسان.
این نوسان مداوم در قیمت بلیط‌های پرواز داخلی، ذهن بسیاری از کاربران را درگیر کرده و این پرسش را به‌وجود آورده که چرا چنین بی‌ثباتی‌ای وجود دارد؟ آیا این موضوع ناشی از بی‌نظمی و نبود نظارت است، یا نتیجه‌ای از سیاست‌های جدید بازار و نحوه عملکرد شرکت‌های هواپیمایی و سامانه‌های فروش آنلاین؟
در این مقاله تلاش می‌شود تا با نگاهی دقیق و مستند، عوامل اصلی این نوسانات بررسی شده و به مخاطب کمک شود تا با آگاهی بیشتر، بلیط خود را در زمان مناسب و با قیمت بهینه تهیه کند.
نوسان قیمت بلیط هواپیما؛ مشکل مسافران یا سازوکار طبیعی بازار؟
نوسان قیمت بلیط هواپیما، به‌ویژه در مسیرهای داخلی ایران، برای بسیاری از مسافران موضوعی آزاردهنده و گاه گیج‌کننده است. ممکن است فردی امروز بلیط رفت‌وبرگشت تهران–مشهد را با قیمتی مناسب رزرو کند، اما فردای همان روز با قیمت دو برابر مواجه شود. این اتفاق باعث می‌شود برخی کاربران تصور کنند قیمت‌ها بدون منطق یا نظارت تعیین می‌شوند.
اما واقعیت این است که این نوسانات بخشی از سازوکار بازار آزاد خدمات هوایی به شمار می‌روند. از سال ۱۳۹۴ و با اجرای «آزادسازی نرخ بلیط»، قیمت‌گذاری دیگر به‌صورت دستوری انجام نمی‌شود، بلکه تابع عرضه و تقاضا، رفتار مصرف‌کننده، مدل پروازی و حتی نوع کانال فروش (آژانس یا سامانه آنلاین) است. در چنین شرایطی، نوسان قیمت نه یک اشکال، بلکه بخشی از منطق اقتصادی بازار محسوب می‌شود. با این حال، شناخت عوامل تأثیرگذار بر این نوسان، به کاربران کمک می‌کند تصمیم‌گیری بهتری برای خرید بلیط داشته باشند.
بیشتر بخوانید: چگونه بلیط هواپیما را ارزان رزرو کنیم؟
چه عواملی باعث تغییر روزانه یا ساعتی قیمت بلیط می‌شود؟
یکی از ویژگی‌های بازار بلیط هواپیما، پویایی مداوم قیمت‌ها است. برخلاف گذشته که نرخ بلیط‌ها برای هفته‌ها یا ماه‌ها ثابت می‌ماند، امروز قیمت یک بلیط ممکن است در طول چند ساعت چندین بار تغییر کند. مهم‌ترین دلایل این تغییرات عبارت‌اند از:
- عرضه و تقاضا: در زمان‌هایی مانند تعطیلات رسمی، اعیاد مذهبی، پایان هفته یا حتی آغاز سال تحصیلی، تقاضا برای پرواز در برخی مسیرها افزایش می‌یابد. در چنین شرایطی، با ثابت ماندن ظرفیت پروازها، قیمت به‌صورت خودکار بالا می‌رود.
- مدل قیمت‌گذاری ایرلاین‌ها: بسیاری از شرکت‌های هواپیمایی از الگوی قیمت‌گذاری پله‌ای (tiered pricing) استفاده می‌کنند. در این مدل، هر پرواز به چند رده قیمتی تقسیم می‌شود؛ هرچه خرید زودتر انجام شود، قیمت پایین‌تر خواهد بود. با پر شدن صندلی‌های ارزان‌تر، بلیط‌های باقی‌مانده با قیمت بالاتر عرضه می‌شوند.
- زمان باقی‌مانده تا پرواز: در روزهای پایانی منتهی به پرواز، قیمت‌ها اغلب افزایش می‌یابد، به‌ویژه اگر پرواز پرتقاضا یا نزدیک به تکمیل باشد. البته در برخی مواقع، ایرلاین‌ها در لحظات آخر برای پر کردن ظرفیت باقی‌مانده، تخفیف‌هایی را نیز ارائه می‌دهند.
- نوع بلیط: بلیط‌های سیستمی معمولاً نرخ‌گذاری ثابتی دارند اما بلیط‌های چارتری، به‌ویژه در مسیرهایی مانند کیش یا قشم، بیشتر تحت تأثیر تقاضا و رفتار بازار هستند و نوسان بیشتری دارند.
- کانال فروش: قیمت بلیط ممکن است بسته به محل خرید (سامانه‌های آنلاین، اپلیکیشن‌ها یا آژانس‌های حضوری) متفاوت باشد. برخی پلتفرم‌ها با توجه به قراردادهای ویژه یا الگوریتم‌های پویا، قیمت‌های رقابتی‌تری ارائه می‌دهند.
سیاست‌های ایرلاین‌ها در تعیین نرخ بلیط چقدر اثرگذار است؟
با آزادسازی نرخ بلیط هواپیما در ایران، ایرلاین‌ها نقش پررنگ‌تری در تعیین قیمت‌ها پیدا کرده‌اند. برخلاف گذشته که نرخ‌نامه‌های مصوب توسط سازمان هواپیمایی کشور اعمال می‌شد، امروز هر شرکت هواپیمایی بر اساس سیاست‌های درآمدی خود، محدوده قیمتی خاصی را تعریف می‌کند.
ایرلاین‌ها معمولاً از الگوی قیمت‌گذاری مبتنی بر ظرفیت استفاده می‌کنند. در این روش، بلیط‌ها در چند سطح قیمتی ارائه می‌شوند و با پر شدن صندلی‌های ارزان‌تر، بلیط‌های گران‌تر در دسترس قرار می‌گیرند. این سیاست به ایرلاین اجازه می‌دهد در زمان‌هایی که تقاضا زیاد است، سود بیشتری کسب کند و در زمان‌های خلوت، از طریق تخفیف، ظرفیت پرواز را پر کند.
همچنین برخی ایرلاین‌ها برای روزهای خاص هفته یا ساعت‌های پرتردد، قیمت‌های بالاتری در نظر می‌گیرند. این نوع نرخ‌گذاری هوشمند، به افزایش بازدهی پروازها کمک می‌کند، اما در عین حال باعث می‌شود قیمت بلیط برای مصرف‌کننده نهایی نوسان قابل توجهی داشته باشد.
نقش آژانس‌ها و پلتفرم‌های آنلاین در کاهش یا افزایش نرخ‌ها
با رشد سریع سامانه‌های فروش آنلاین بلیط، فضای رقابتی شدیدی میان آژانس‌های سنتی و پلتفرم‌های دیجیتال شکل گرفته است. این رقابت از یک سو به نفع مسافران بوده و امکان مقایسه قیمت‌ها و دسترسی آسان‌تر به بلیط‌های متنوع را فراهم کرده، اما از سوی دیگر، پیچیدگی بازار و تفاوت‌های قیمتی میان پلتفرم‌ها نیز بیشتر شده است.
برخی پلتفرم‌های آنلاین مانند هتلاتو با دسترسی مستقیم به ظرفیت پروازهای لحظه‌ای و الگوریتم‌های مقایسه‌گر، می‌توانند بلیط‌هایی با تخفیف ویژه یا قیمت پایین‌تر نسبت به سایرین ارائه دهند. این سامانه‌ها، به‌ویژه در مسیرهای پرتردد یا زمان‌هایی که نوسان قیمت زیاد است، نقش مهمی در کنترل هزینه‌های سفر دارند.
با این حال، کاربران باید توجه داشته باشند که برخی آژانس‌ها یا سایت‌ها، هزینه‌های پنهان مانند کارمزد رزرو یا مالیات اضافه را در مرحله نهایی خرید نمایش می‌دهند؛ در حالی که پلتفرم‌های شفاف‌تر، از ابتدا قیمت نهایی را نمایش می‌دهند. همین تفاوت‌ها نیز می‌تواند بر درک عمومی از نوسان قیمت بلیط تأثیر بگذارد.
آیا زمان رزرو روی قیمت نهایی تأثیر دارد؟ (تست عملی یک بلیط در سه زمان مختلف)
زمان رزرو بلیط هواپیما یکی از مهم‌ترین عوامل مؤثر در تعیین قیمت نهایی است. برخلاف تصور برخی از مسافران که گمان می‌کنند رزرو بلیط در هر زمانی نرخ ثابتی دارد، واقعیت این است که اختلاف قیمت میان رزرو یک بلیط در دو یا سه بازه زمانی مختلف می‌تواند بسیار چشمگیر باشد.
برای درک بهتر این موضوع، کافی است یک مسیر پرتردد مانند تهران–شیراز را انتخاب کنیم و بلیط آن را در سه زمان متفاوت بررسی کنیم:
- سه هفته قبل از پرواز
- یک هفته قبل از پرواز
- دو روز قبل از پرواز
در اغلب موارد، قیمت بلیط در حالت اول (سه هفته قبل) پایین‌تر از سایر گزینه‌هاست. در حالی که دو روز مانده به پرواز، معمولاً یا بلیط‌ها به‌کلی تمام شده‌اند یا تنها گزینه‌های باقی‌مانده با قیمت بسیار بالا ارائه می‌شوند. این اختلاف قیمت گاه به بیش از ۵۰٪ می‌رسد.
بنابراین، یکی از راهکارهای مؤثر برای کاهش هزینه سفر، رزرو به‌موقع و با برنامه‌ریزی قبلی است. پلتفرم‌هایی مانند هتلاتو این امکان را فراهم کرده‌اند تا کاربران بتوانند از نمودار تغییرات قیمت در روزهای مختلف استفاده کرده و زمان مناسب خرید را شناسایی کنند.
چرا برخی مسیرها همیشه گران‌ترند؟ نگاهی به پروازهای پرتردد مثل تهران–مشهد یا کیش
در بررسی رفتار بازار پروازهای داخلی، مشخص می‌شود که قیمت بلیط در برخی مسیرها به‌طور دائم در سطح بالاتری قرار دارد. مسیرهایی مانند تهران–مشهد، تهران–کیش، تهران–اهواز یا اصفهان–بندرعباس اغلب با قیمت‌های بالاتری نسبت به سایر مسیرها عرضه می‌شوند. دلایل این موضوع چیست؟
اولین و مهم‌ترین دلیل، تقاضای بالا و مستمر در این مسیرها است. به‌عنوان مثال، پروازهای تهران–مشهد نه‌تنها در ایام مذهبی، بلکه در طول سال با حجم زیادی از مسافر مواجه‌اند. همین موضوع باعث می‌شود ظرفیت پروازها زودتر تکمیل شود و قیمت بلیط نیز به‌مرور افزایش یابد.
عامل دوم، محدودیت در تعداد پروازها یا ایرلاین‌های فعال در یک مسیر خاص است. در برخی موارد، تعداد شرکت‌های هواپیمایی که در یک مسیر مشخص فعالیت می‌کنند کم است و همین کاهش رقابت، امکان اعمال قیمت‌های بالاتر را برای ایرلاین‌ها فراهم می‌کند.
در نهایت، ویژگی‌های توریستی یا مذهبی مقصد نیز در تعیین قیمت مؤثر است. برای مثال، شهرهایی مانند کیش و مشهد به‌دلیل موقعیت خاص خود همواره مقصد سفر بسیاری از گردشگران هستند و این مسئله به افزایش طبیعی نرخ بلیط‌ها منجر می‌شود.
چارتر یا سیستمی؛ کدام‌یک نوسان بیشتری دارد؟
یکی از سؤالات پرتکرار مسافران در زمان خرید بلیط هواپیما این است که «بلیط چارتری بگیرم یا سیستمی؟» پاسخ به این سؤال، به میزان اهمیت شما به قیمت، انعطاف‌پذیری و زمان سفر بستگی دارد. اما از منظر نوسان قیمت، تفاوت‌های مهمی میان این دو نوع بلیط وجود دارد.
بلیط‌های سیستمی توسط خود ایرلاین‌ها به فروش می‌رسند و نرخ آن‌ها بر اساس دستورالعمل‌های شرکت‌های هواپیمایی تعیین می‌شود. این بلیط‌ها معمولاً ثبات قیمتی بیشتری دارند و در بازه‌های زمانی مشخصی دچار تغییر می‌شوند. امکان کنسلی و تغییر تاریخ نیز در آن‌ها وجود دارد، هرچند با جریمه مشخص.
در مقابل، بلیط‌های چارتری از سوی شرکت‌های چارترکننده (واسطه‌ها) عرضه می‌شوند که صندلی‌های پرواز را به‌صورت یکجا اجاره کرده‌اند. این شرکت‌ها برای فروش بلیط‌های خود، سیاست‌های انعطاف‌پذیرتری اتخاذ می‌کنند؛ قیمت‌ها ممکن است روزانه یا حتی ساعتی تغییر کنند. در برخی موارد، بلیط چارتری در لحظات آخر با قیمتی پایین‌تر عرضه می‌شود، اما همین بلیط ممکن است در زمان اوج تقاضا، چند برابر قیمت بلیط سیستمی باشد.
در نتیجه، اگر به دنبال بلیط با قیمت قابل پیش‌بینی‌تر هستید، بلیط سیستمی گزینه مناسب‌تری است. اما اگر انعطاف در زمان سفر دارید و ریسک‌پذیر هستید، بلیط چارتری در برخی موارد می‌تواند صرفه‌جویی قابل توجهی برایتان به همراه داشته باشد.
نقش کاربر در انتخاب قیمت نهایی؛ آیا هوشمندانه رزرو می‌کنیم؟
در بسیاری از موارد، انتخاب زمان نامناسب، مسیر اشتباه یا حتی بی‌توجهی به ابزارهای مقایسه قیمت، باعث می‌شود کاربران بلیطی گران‌تر از حد معمول خریداری کنند. در حالی که با کمی دقت و شناخت ابزارهای موجود، می‌توان به شکل قابل توجهی از هزینه‌های سفر کاست.
امروزه سامانه‌های رزرو آنلاین مانند هتلاتو امکاناتی فراتر از صرفاً نمایش پروازها ارائه می‌دهند. قابلیت‌هایی مانند فیلتر براساس قیمت، ایرلاین، ساعت پرواز، و حتی نمایش نمودار تغییرات قیمت در بازه‌های زمانی مختلف، به کاربران کمک می‌کند تا بهترین گزینه را در زمان مناسب انتخاب کنند.
همچنین آگاهی از الگوهای رفتاری بازار، مانند این‌که بلیط‌های صبحگاهی در برخی مسیرها ارزان‌ترند، یا این‌که رزرو در وسط هفته معمولاً نرخ پایین‌تری دارد، می‌تواند تأثیر چشمگیری بر تصمیم‌گیری کاربر داشته باشد.
در نهایت، استفاده هوشمندانه از ابزارهای آنلاین، پیگیری تخفیف‌های لحظه‌ای و بررسی منظم نرخ‌ها، سه راهکار ساده و مؤثر برای کنترل هزینه‌های سفر است؛ موضوعی که کاربران حرفه‌ای به‌خوبی از آن بهره می‌برند.
انتهای پیام
مرتبط با :
هتلاتو
