نفت در اقتصاد ایران به یک مانع برای توسعه تبدیل شده است. نفت، اقتصاد ایران را تک‌محصولی کرده و برای بسیاری از صاحبان قدرت رانت ایجاد کرده است. این طلای سیاه، بخش خصوصی را چنان تضعیف کرده که امکان ایفای نقش در مسیر توسعه را از دست داده است.
به گزارش کاماپرس، کمال اطهری به عنوان یک پژوهشگر علوم اجتماعی در کتاب «درآمدی بر سرمشق توسعه اقتصاد و جامعه دانش در ایران» به عوامل و موانع توسعه در ایران پرداخته است. در فصل‌های ابتدایی این کتاب به نظریه‌های دانش و بررسی مکاتب و نظریه‌های اقتصاد سیاسی پرداخته می‌شود. نویسنده پس از طرح مبانی نظری، بر کلیدواژه «دولت توسعه‌بخش» متمرکز می‌شود. دولتی که مورد توجه اطهری است، شباهت زیادی با «دولت توسعه‌گرا» در آثار آدریان لفت‌ویچ، اندیشمند انگلیسی دارد.
نویسنده در مقدمه کتاب به موضوع «تله توسعه» اشاره می‌کند و درباره نسبت ایران و این تلۀ خطرناک می‌نویسد: «برای درنیفتادن یا گریز از تله توسعه، هدف تمام جوامع امروز گذار دموکراتیک به اقتصاد و جامعه دانش است. اما در ایران از یک سو حاکمیت اراده و توان علمی و عملی گذار دموکراتیک به اقتصاد و جامعه دانش را ندارد و از سوی دیگر پژوهش و بحث و توافق درباره شیوه ورود و بالندگی اقتصاد و جامعه دانش در اقتصاد توسعه و اقتصاد سیاسی مارکسی توسط روشنفکران جامعه مدنی ایران جدی گرفته نشده است. … بی‌تردید تقابل حاکمیت جمهوری اسلامی با دانش و در نتیجه اقتصاد و جامعه دانش اثری تعیین‌کننده و عینی بر در افتادن ایران در تله توسعه داشته است اما غفلت روشنفکران رسمی و غیررسمی از الگوی توسعه جدید به معنای نبود اندیشه‌ای راهنما برای بسیج سیاسی و قرارداد اجتماعی در جامعه مدنی در چارچوب یک برنامه حداقلی بدیل است. بدین‌ترتیب در هنگامی که حاکمیت با تداوم و تشدید خطاهایش تله توسعه را سخت‌تر و ژرف‌تر می‌کند و بر درد و رنج جامعه می‌افزاید، روشنفکران نیز نمی‌توانند جامعه مدنی را دارای جهت‌گیری و وفاق لازم برای شکستن موانع تاریخی توسعه‌اش کنند.»
یکی از بخش‌های خواندنی این کتاب به تجارب کشورهای مختلف در گذار به اقتصاد و جامعه دانش اختصاص دارد. نویسنده در این بخش به تجربه کشورهای کره‌جنوبی، چین، فنلاند، هلند، آلمان و سوئد اشاره می‌کند و از چالش‌ها و راهکارهای آن‌ها برای طراحی مسیر گذار ایران بهره می‌گیرد. یکی دیگر از ویژگی‌های ارزشمند این کتاب، استنادهای پرشمار به پژوهش‌های پژوهشگران مختلف داخلی و خارجی است؛ اطهری به خصوص در بخش‌های مربوط به «توسعه اقتصادی و اجتماعی ایران»، «ساختار اقتصاد و جامعه دانش در ایران» و «شکل‌بندی دولت توسعه‌بخش در ایران» ارجاع‌های فراوانی به نتایج پژوهش‌ها و آمار نهادهای معتبر داده است.
اطهری در فصل دهم کتاب بر نقش نهادها در مسیر توسعه تاکید می‌کند و به خوبی نشان می‌دهد کشوری همچون کره جنوبی چگونه توانست با استفاده از ظرفیت‌های نهادی از دل بحران‌های سیاسی و اقتصادی به توسعه دست پیدا کند. پژوهشگر در ادامه همین فصل، باز هم با تکیه بر پژوهش‌ها و اطلاعات مستند نشان می‌دهد که چطور توسعه در ایران اسیر نهادهای ناقص و کژکارکرد شده است.
در مقدمه فصل دهم آمده است: برای تدوین هر الگوی توسعه و برای توافق اجتماعی درباره آن شناخت، اصول نهادسازی و اصول قانونگذاری توسعه‌بخش ضروری است.
بدون چنین شناختی نه تنها یک الگوی توسعه با مرام‌نامه و یا برنامه و بیانیه سیاسی-حزبی اشتباه گرفته می‌شود بلکه فرایند ایجاد نهادهای نوین توسعه‌بخش به مثابه یک میثاق اجتماعی پیموده نمی‌شود. حاصل آن هم نه تنها نهادسازی ناقص با قانونگذاری پراکنده و متعارض و در نتیجه کژکارکرد و بحران‌زا خواهد بود بلکه باعث عدم تبدیل قانون به نهاد به مثابه روابط تکرارشونده بشری خواهد گشت.
کتاب «درآمدی بر سرمشق توسعه اقتصاد و جامعه دانش در ایران» که برای دانشجویان و علاقمندان رشته‌های مرتبط با سیاست‌گذاری اجتماعی از جمله علوم‌سیاسی، اقتصاد، جامعه‌شناسی و مدیریت مناسبت است، توسط انتشارات کتاب شرق به چاپ رسیده است. این کتاب از سری «کتاب‌های توسعه‌پژوهی» این انتشارات است. تاکنون آثاری از جمله «تاریخ علت‌شناسی انحطاط و عقب‌ماندگی ایرانیان و مسلمانان»، «ارتباط موثر در عصر دیجیتال»، «نظریه‌های نوین ساخت مسکن»، «مبارزه با فساد در حکمرانی منابع طبیعی»، «دورمانده از توسعه» و… در این سری کتاب‌ها زیر چاپ رفته‌اند.
کمال اطهری نیز پیش از این کتاب «درآمدی بر سرمشق نوین توسعه‌ی کشاورزی و روستایی ایران» را به رشته تحریر درآوده و توسط نشر نی به چاپ رسانده است. کتاب «گذرگاه‌های بدیل سوسیالیستی» نوشته اریک اولین رایت نیز توسط این استاد دانشگاه ترجمه و به همت انتشارات گام‌نو به چاپ رسیده است.
کتاب «درآمدی بر سرمشق توسعه اقتصاد و جامعه دانش در ایران» در 518 صفحه و با قیمت 430 هزار تومان در سایت روزنامه شرق و همچنین سایت‌های فروش کتاب از جمله ایران کتاب و نهنگ در دسترس علاقمندان قرار دارد.
انتهای پیام
مرتبط با :
ایران کتاب
کتاب شرق
گام نو
نشر نی
نهنگ
