طلای آنلاین؛ وعدههای واقعی یا پشتوانهای خیالی؟
با رشد چشمگیر پلتفرمهای آنلاین خرید و فروش طلا در ایران، بسیاری از کاربران با این سؤال مواجه شدهاند که آیا طلای اعلامی این سامانهها واقعاً موجود است یا تنها وعدهای تبلیغاتی است.
برای مشاهده جدیدترین اخبار کسب و کار کاماپرس را در اینستاگرام دنبال کنید.
به گزارش کاماپرس، بررسیها نشان میدهد با مقررات جدید بانک مرکزی و الزام به پشتوانه فیزیکی، پلتفرمهای مجاز میتوانند اطمینان نسبی ایجاد کنند، اما ریسک خالیفروشی و کاهش نقدشوندگی همچنان برای پلتفرمهای فاقد شفافیت وجود دارد.
رشد بازار آنلاین طلا و خطر خالیفروشی
در سالهای اخیر، بازار پلتفرمهای آنلاین خرید و فروش طلا در ایران و جهان رشد قابل توجهی داشته و بسیاری از مردم ترجیح دادهاند به جای مراجعه به طلافروشیها، از طریق سامانههای اینترنتی با مبالغ نهچندان بزرگ طلا خریداری کنند. این روند به ویژه با نوسانات ارزش ریال و کاهش قدرت خرید مردم، شتاب گرفته است. با این حال، همزمان گزارشهایی درباره «خالیفروشی» یا وعده فروش طلا بدون پشتوانه واقعی منتشر شده و برخی کاربران با اختلال در تحویل یا تعطیلی درگاههای بانکی مواجه شدهاند که نشاندهنده ریسکهای بالقوه این بازار است.
طلای تخصیصیافته یا غیرتخصیصیافته؛ راز شفافیت پشتوانه
در استانداردهای جهانی، دو روش کلی برای نگهداری طلا وجود دارد؛ طلای تخصیصیافته (Allocated) و طلای غیرتخصیصیافته .(Unallocated) در روش اول، طلا با شماره سریال مشخص، به نام هر مشتری و در انبارهای مستقل نگهداری میشود؛ یعنی هر واحد طلا واقعاً متعلق به همان فرد است. در روش دوم، پلتفرم صرفاً بدهکارِ مشتری محسوب میشود و لزوماً طلای مشخصی پشت هر واحد اعلامی وجود ندارد. تجربه جهانی نشان داده است که پلتفرمهایی که از مدل تخصیصیافته و انبارهای معتبر استفاده میکنند، معمولاً تطابق بالایی بین «طلای اعلامی» و «طلای واقعی» دارند، در حالیکه مدل غیرتخصیصیافته در صورت نبود شفافیت و نظارت کافی میتواند به اختلافات موجودی و ریسکهای نقدشوندگی منجر شود.
برای سنجش صحت ادعاهای یک پلتفرم، حسابرسی مستقل مهمترین ابزار است. در بازارهای معتبر، پلتفرمها موظفاند بهطور دورهای (معمولاً سالانه یا فصلی) گزارش حسابرسی منتشر کنند؛ گزارشی که در آن میزان دقیق طلای موجود در انبارها با تعهدات پلتفرم تطبیق داده میشود. هرچه حسابرس مستقلتر و معتبرتر باشد و هرچه گزارش با جزئیات بیشتری منتشر شود، سطح اعتماد بالاتر خواهد بود. در کنار حسابرسی، سامانههای اثبات ذخایر (Proof of Reserves) نیز در حال تبدیلشدن به یک استاندارد مکمل هستند؛ روشی که با استفاده از تکنیکهای رمزنگاری یا گزارشهای تجمیعی، نشان میدهد مجموع دارایی مشتریان دقیقاً با موجودی واقعی مطابقت دارد، بدون اینکه اطلاعات هویتی افراد افشا شود.
از منظر عملی، چند شاخص وجود دارد که میتوان از آنها برای ارزیابی شفافیت و صحت عملکرد پلتفرمها استفاده کرد. نخست، «نسبت پشتوانه» است؛ یعنی مقدار طلای موجود در انبار (تأییدشده توسط حسابرس) تقسیم بر مقدار طلای اعلامی به مشتریان. این نسبت باید تقریباً ۱۰۰ درصد باشد و هر عدد کمتر از این محدوده، نیازمند توضیح و نظارت دقیق است. شاخص دوم، امکان تحویل فیزیکی است: پلتفرمی که ادعا میکند پشتوانه کامل دارد، باید بتواند در زمان منطقی طلا را واقعاً به مشتری تحویل دهد. شاخص سوم، شفافیت در معرفی انبارها و قراردادهای نگهداری (Custody Agreements) است؛ اینکه طلا دقیقاً کجا نگهداری میشود، چه نهادی مسئول انبارداری است و چه ضمانتهایی برای مالکیت مشتری وجود دارد.
چگونه در ایران طلا با پشتوانه واقعی بخریم؟
در ایران نیز از پاییز ۱۴۰۴، مقررات جدیدی توسط هیئت وزیران به ریاست معاون اول رئیس جمهور تصویب شد. بر اساس این آییننامه، مقرر شده تا مرجع صدور مجوز برای فعالان حوزه فروش آنلاین طلا، «اتحادیه کسبوکارهای مجازی» باشد و متقاضیان از طریق درگاه ملی مجوزها، برای دریافت مجوز اقدام کنند که یکی از مهمترین محورهای این قانون، الزام پلتفرمها به اعلام و تطبیق «موجودی طلای قابل فروش در لحظه» است. بدین معنا که هر میزان طلایی که پلتفرم در لحظه میفروشد، باید معادل فیزیکی آن را در سپرده خود نزد بانک کارگشایی یا بانک مرکزی داشته باشد و در صورت فروش بیش از حد موجودی، بلافاصله باید نسبت به شارژ آن اقدام کند که این موضوع از مهمترین نقاط قوت این قانون است که بسیاری از فعالان بازار نیز به دنبال تحقق آن بودند.
با وجود این چارچوب قانونی، برخی چالشها همچنان وجود دارد. برخی پلتفرمها ممکن است بدون نظارت مستقیم اتحادیه یا بانک مرکزی فعالیت کنند و بنابراین اعتبار اعلام موجودی آنها مبهم است. همچنین حتی در پلتفرمهای دارای مجوز، تضمینی برای تحویل سریع یا نقدشوندگی در مواقع بحران وجود ندارد و ممکن است کاربران با تأخیر در دریافت طلای فیزیکی مواجه شوند. واقعیت این است که کنترل دقیق همه پلتفرمها و تأیید موجودی لحظهای طلا دشوار است و ریسکهایی مانند خالیفروشی یا کاهش نقدشوندگی همچنان محتمل است.
برای کاهش این ریسکها و اطمینان از مطابقت طلای اعلامی با موجودی واقعی، کاربران باید پیش از خرید از هر پلتفرم، مجوز قانونی آن را بررسی کرده و از وجود پشتوانه فیزیکی طلا، امکان تحویل یا بازخرید نقدی و شفافیت قیمتگذاری و شرایط تحویل اطمینان حاصل کنند. همچنین دریافت فاکتور رسمی با کد عیار و استاندارد طلا و توجه به سابقه عملکرد پلتفرم در شرایط بحران از دیگر نکات کلیدی است.
در مجموع، با توجه به مقررات جدید و نظارت رسمی، پلتفرمهای دارای مجوز امکان ارائه طلای واقعی مطابق با میزان اعلامی را دارند و کاربران با رعایت اصول احتیاط و بررسی شفافیت میتوانند با ریسک کمتری از این سامانهها استفاده کنند. با این حال، ریسک خالیفروشی و کاهش نقدشوندگی همچنان برای پلتفرمهای بدون مجوز یا دارای شفافیت محدود وجود دارد و توجه دقیق به سابقه و عملکرد هر سامانه ضروری است.
انتهای پیام
