گنج پنهان کویر در ۳۰ کیلومتری کاشان
در ۳۰ کیلومتری کاشان، روستایی وجود دارد که سکه‌های سلوکی، سفال‌های ۵ هزار ساله و گنبدی فیروزه‌ای از قرن هفتم هجری را در دل خود پنهان کرده است. «مرق» روستایی است که باستان‌شناسان، قدمتش را به دوران اسکندر و حتی پیش از آن رسانده‌اند.
مصطفی اسماعیلی، پژوهشگر تاریخ و گردشگری، در گفت‌وگویی با کاماپرس از ریشه‌های فراموش‌شده این منطقه، بقعه باباافضل کاشانی و افسانه‌ی پادشاه زنگبارمی‌گوید.
در نزدیکی کاشان و نیاسر روستا خوش آب و هوا اما کمتر شناخته شده‌ای به نام مرق قرار دارد؛ این روستا دارای چه پیشینه‌ای است؟ به طور کلی در رابطه با این روستا به چه مواردی می‌توان اشاره کرد؟
دو روستا در آن منطقه قرار دارد. اول سادیان و دومی مرق نام دارد. روستا در 30 کیلومتری کاشان واقع شده است. قدمت روستا به خاطر سفال‌هایی که در آنجا پیدا شده، متعلق به دوره اسکندر مقدونی بوده است. سکه‌هایی در آنجا پیدا شده که چنین تاریخی را اثبات می‌کند و نشانی از حضور سلوکیان در آن منطقه است. قبل از سلوکیان هم در قبرستان گبر‌ها، سفال‌هایی بالای 5 هزار سال را نشان می‌دهند. آب همیشگی که روستای مرق دارد، نشان از حیات در این منطقه طی سال‌های خیلی دور است. جمعیت این روستا هم 5 هزار نفر بوده اما الان هزار و پانصد نفر حدوداً زندگی می‌کنند. بخش زیادی از جمعیت روستا به کاشان مهاجرت کرده‌اند. گروه باستان‌شناسی که در مرق کار کردند هم اسناد مربوط به مرق را دارند.
بقعه باباافضل کاشانی هم بخش مهمی از این روستاست که باز هم چندان توسط جامعه ایرانی شناخته نشده است؛ این بقعه متعلق به چه دوره‌ای است؟
بقعه بابا افضل در روستا مرق از توابع کاشان قرار دارد. این بقعه کنار تپه باستانی قرار دارد و احتمال می‌رود که در گذشته یک فضای مذهبی مانند آتشکده بوده باشد. ساخت این بقعه به قرن 7 هجری برمی‌گردد و دارای ویژگی‌های معماری سلجوقیان و ایلخانی است. عنصر شاخص بنا گنبد فیروزه‌ای رنگ با هندسه چندضلعی در پایه و ساقه گنبد است. این گنبد در بستر کوهستان قرار دارد. این بنا که در دسته معماری یادمانی محسوب می‌شود جهت حضور ابدی باباافضل ساخته شده است. حیاط مرکزی و رواق‌های پیرامون آرامگاه محل گردهمایی رهجویان فلسفه و ریاضی و حکمت در حضور باباافضل بوده است. عناصر شاخص باستانی ایران، این بنا را به یک بنای معناگرایانه و متافیزیکی تبدیل کرده است. وجود فضای گنبدخانه، ایوان ستون دار، حیاط مرکزی، باغ ایرانی و مکان‌یابی و طراحی محیطی در کوهستان به عنوان الگوی شهرسازی طبیعت‌گرایانه است.
این بقعه در کدام دوره مورد بازنگری قرار گرفته است؟
در زمان صفوی پس از کشف رساله ساز و پیرایه شاهان پرمایه توسط دربار صفوی، جعبه چوبی منبت کاری شده‌ای با نفیس‌ترین چوب و زیباترین نقوش شمسه به آرامگاه باباافضل فرستاده می‌شود که اکنون در این بنا موجود است.
نقش شمسه که در تهذیب کتب و گنبد‌های صفوی به کار می‌رفته اشاره به یگانگی و وحدت خداوند دارد. این بنا در سال 1337 به فهرست میراث ملی ایران به ثبت رسیده است. مقرر شد که از دفن اموات در این مکان تاریخی جلوگیری به عمل آید. پس از مرگ باباافضل این مکان به دلیل تقدس فضایی به آرامستان روستا تبدیل شده است.
داستان پادشاه زنگبار که در جوار قبر باباافضل دفن شده است؛ چیست؟
داستانی که درباره پادشاه زنگبار که در جوار قبر باباافضل دفن شده چنین ماجرایی دارد. یکی از پادشاهان زنگبار وقتی وصف باباافضل را می‌شنود، در کسوت درویشی به کاشان می‌آید و به قریه مرق می‌شتابد. در دهکده سادیان پیرمردی ساده را در کشتزار دید و از او خواست که به خانه افضل راهنمایی‌اش کنید. پیرمرد او را نبرد و درویش گفت اگر من را راهنمایی کنی، چند کار تو را در یک لحظه می‌کنم. با یک اشاره درویش تمامی علف‌های هرز کنده و در یک جا جمع شد. پیرمرد می‌گوید چرا من را از کار بازداشتی. درویش دوباره خواست که زمین را به حالت قبل برگرداند اما نشد. درویش آنجا می‌فهمد که آن پیرمرد باباافضل است. به پای او می‌افتد و در تمام مدت زندگی بابا افضل به او خدمت می‌کند و بعد از وفات باباافضل در انجا می‌ماند و وقتی می‌میرد جسدش را در آنجا دفن می‌کنند. به علت اینکه سیاه پوست بوده سنگ سیاهی بر قبر او می‌گذارند اما آن سنگ هم اکنون ربوده شده است.
سرو بلندی نیز در این روستا قرار دارد که برخی مدعی‌اند از قدیمی‌ترین سرو‌های ایران است؛ ماجرای این درخت چیست؟
از درخت معروف روستا چندان مستنداتی ندارد. ما می‌دانیم که هفتصد سال قبل درب و ستون‌های بقعه باباافضل از این درخت درست شده و این تاریخ نشان می‌دهد که درخت فوق بین 1500 تا 2 هزار سال عمر دارد. جایی که درخت قرار دارد قبلاً مسجد نبوده و مدرسه‌ای قرار داشته که بابا افضل در آنجا تدریس کرده است. 80 سال قبل آن بنا تخریب می‌شود و جای آن مسجد می‌سازند.
دور این درخت قبلاً باز بوده اما الان دور درخت را آجر گرفته‌اند که درخت در حال از بین رفتن است. مانند سرو ابرکوه که 5 متر محیط باز دارد، این درخت نیز باید محیط باز داشته باشد. اشاراتی در اوستا وجود دارد که سرو ابرکوه توسط زرتشت کاشته شده و تا آخرالزمان این درخت زنده خواهد ماند. درخت دیگری به نام سرو کاشمر بوده که در زمان خلیفه بغدادی از بین برده می‌شود. احتمال زیاد این سرو هم یکی از انشعابات آن سروهاست. دلیل مقدس بودن سرو در زرتشت نیز راست قامت بودن آن است.
انتهای پیام
مرتبط با:
