فعالیت صرافی‌های ایرانی رمزارز زیر سایه تحریم و فیلترینگ

امروزه صرافی‌های داخلی با مشکلات بزرگی چون تحریم، فیلترینگ و محدودیت‌های داخلی ناشی از بخشنامه‌ها و تصمیمات بانک مرکزی دست و پنجه نرم می‌کنند. این در حالیست که میزان کاربران ایرانی فعال در این بازار نسبت به بسیاری از کشورهای جهان بالا بوده و پتانسیل زیادی را می‌توان برای آن متصور شد.

بهمن حبیبی، عضو هیات مدیره و مدیر ارشد بازاریابی صرافی اتراکس، در گفت‌وگوی اختصاصی با کاماپرس از مشکلات فعالان این حوزه،  سیاست‌ها و محدودیت‌های جدید بانک مرکزی سخن گفت.

برای مشاهده جدیدترین اخبار کسب و کار کاماپرس را در اینستاگرام دنبال کنید.

صرافی اتراکس از چه سالی آغاز به فعالیت کرد؟

صرافی اتراکس را از سال ۱۳۹۷ راه‌اندازی کردیم. البته در ابتدا نام دیگری داشت و از سال ۱۴۰۰ با نام اتراکس شناخته شد. اکنون بیش از هفت سال است که در حوزه رمزارزها و بازارهای مالی فعالیت می‌کنیم.

داستان تولد اتراکس از کجا آغاز شد؟ چه نیازی در بازار شما را به سمت راه اندازی این صرافی سوق داد؟

یکی از دلایل اصلی، نیاز به تعاملات مالی با خارج از کشور بود. به دلیل تحریم‌ها، امکان مراودات مالی مستقیم با سایر کشورها عملا وجود نداشت، اما فضای رمزارزها این محدودیت را برطرف کرد و امکان انجام معاملات، پرداخت بدهی یا دریافت طلب را از طریق رمزارزها فراهم آورد. علاوه بر این، مگاترندهای سال‌های گذشته در حوزه رمزارزها و سودهای چند صد درصدی آن، تقاضای بازار را به سمتی سوق داد که ما را به آغاز این فعالیت ترغیب کرد.

به‌ عنوان کارآفرین، همیشه شنیده‌ام که اگر سه نفر از شما سوالی پرسیدند، آن را جدی بگیرید. حدود هفت یا ده سال پیش، وقتی در شبکه‌های اجتماعی، پیش از آنکه صرافی‌ها به شکل امروزی وجود داشته باشند، اعلام می‌کردیم که خرید و فروش رمزارز انجام می‌دهیم، افراد زیادی درخواست خرید و فروش داشتند. وقتی این تقاضا در شبکه‌های اجتماعی شخصی ما افزایش یافت، طبیعی بود که باید محصولی برای پاسخ به این نیاز طراحی می‌کردیم. بنابراین، صرافی‌ای راه‌اندازی کردیم که در ابتدا به‌ صورت OTC (Over-The-Counter) فعالیت می‌کرد. یعنی خریدار و فروشنده مستقیما با صرافی در ارتباط بودند. بعدها قابلیت‌های بیشتری مانند معاملات اهرمی، نگهداری رمزارزها در شبکه‌ها و کیف‌پول‌های مختلف برای مدیریت ریسک توسط خود صرافی، اضافه شد. حتی قانون‌گذار پس از چند سال به فکر ایجاد چارچوب برای این فضا افتاد، اما تا امروز موفقیت چندانی نداشته است.

چرا موفقیت نداشت؟

تا همین یکی دو سال پیش، هیچ نهادی مسئولیت این حوزه را بر عهده نمی‌گرفت. بانک مرکزی، بورس و وزارت اقتصاد همگی از پذیرش مسئولیت شانه خالی می‌کردند. اما وقتی دیدند این حوزه با حدود ۱۸ تا ۲۰ میلیون کاربر و چهار تا پنج  میلیون کاربر فعال روزانه در ایران بسیار جدی شده و حجم سرمایه‌گذاری ایرانیان در رمزارزها به هفت تا ۱۰ میلیارد دلار رسیده است، دیگر نمی‌شد آن را نادیده گرفت. این اعداد بزرگ و واقعی هستند و پیش‌بینی می‌شود، حتی بیشتر هم بشود. هیچ فناوری دیگری در این بازه زمانی کوتاه چنین حجم عظیمی از معاملات را پشتیبانی نکرده است.

در نهایت، بانک مرکزی متولی حوزه رمزپول شد. قبلا می‌گفتیم «رمزارز»، اما به ما تذکر می‌دادند که به‌جای «رمزارز» بگوییم «رمزپول»، چون این اصطلاحات از نظر حقوقی بار معنایی متفاوتی دارند. اما به‌ طور کلی، بانک مرکزی اکنون مسئول رگولاتوری این حوزه است و تا امروز جز ایجاد موانع برای کسب‌وکارها اقدام مؤثری انجام نداده است. این را با اطمینان می‌گویم و احتمالاً بسیاری از همکارانم در این حوزه با من هم‌نظرند. بانک مرکزی باید تصمیماتی فعال و به نفع کاربران، کسب‌وکارها یا حداقل دولت و جامعه اتخاذ کند، اما تصمیماتش نشان‌دهنده عدم شناخت کافی از این حوزه است.

برای مثال، رئیس فعلی بانک مرکزی، آقای فرزین، اظهار نظر کرده که چرا باید فضای رمزارزها ۲۴ ساعته و هفت روز هفته فعال باشد؟ این نشان می‌دهد یا بازار را نمی‌شناسد یا عمدا مانع‌تراشی می‌کند. ما این مسائل را در سه لایه کسب‌وکارها، رگولاتور و کاربران بررسی می‌کنیم. هر لایه مشکلات خاص خود را دارد و نیاز به اقدامات مشخصی دارد. در لایه رگولاتوری، همه‌چیز در دست بانک مرکزی است. هفته گذشته، سندی از سوی بانک مرکزی منتشر شد که هیئت عالی آن را تأیید کرده و شرایط راه‌اندازی و مدیریت صرافی رمزارز را مشخص می‌کند. اما این سند به نفع هیچ‌یک از سه گروه نیست. در واقع مسائل جالبی در آن اشاره شده است که باید بعدا در موردش صحبت کرد.

به چند مورد از این موارد جالب اشاره کنید.

یکی از نکات جالب سند، این بود که در پیش‌نویس اولیه تاکید شده بود که برای راه‌اندازی صرافی باید هزار میلیارد تومان در قالب شرکت تضامنی در بانک مرکزی فریز شود. با تورم ۳۰ تا ۴۰ درصدی، کدام کسب‌وکار حاضر است چنین مبلغی را فریز کند؟ حتی اگر این پول را در دلار، سکه یا ارز سرمایه‌گذاری کنید، سود بیشتری نصیبتان می‌شود. پس از اعتراضات و بحث در این زمینه، در سند اصلی به ما تخفیف دادند و این مبلغ به ۴۰۰ میلیارد تومان کاهش یافت. اما همچنان این سؤال باقی است که این عدد از کجا آمده و بر چه اساسی تعیین شده است؟

یا اینکه از ششم دی‌ماه ۱۴۰۳، درگاه‌های پرداخت رمزارزها بسته شده و هیچ توضیحی درباره دلیل این محدودیت ارائه نشده است. رئیس هیئت عالی بانک مرکزی، آقای ابوالحسنی هم گفته است که هر ایرانی فقط مجاز به معامله 5 هزار دلار یا تتر در سال و نگهداری 10 هزار دلار در صرافی‌های داخلی است. وقتی قیمت بیت‌کوین به ۱۰۰ یا ۱۱۰ هزار دلار رسیده، چگونه می‌توان با این محدودیت‌ها معامله کرد؟ این سیاست عملاً سرمایه را به سمت صرافی‌های خارجی سوق می‌دهد، جایی که ریسک تحریم هم وجود دارد. یعنی من کاربر حالا که نمی‌توانم سرمایه‌ام را در صرافی داخلی نگه دارم باید آن را به صرافی‌های خارجی مانند بایننس و کوکوین ببرم که البته باید ریسک تحریم را هم به جان خریده باشم.

خوشبختانه پلیس فتا دیگر با ماهیت حوزه رمزارزها آشنا شده است. در گذشته، اگر حسابی با یک میلیارد تومان موجودی با مشکل فیشینگ یک میلیون تومانی مواجه میگردید، کل حساب ۴۸ ساعت بسته می‌شد. حالا شرایط کمی بهتر شده و فقط به اندازه مبلغ فیشینگ حساب مسدود می‌شود.

ما راه سختی را طی کرده‌ایم تا به اینجا برسیم.  حیف است که در ایران، با وجود پتانسیل بالا، پروژه‌های موفقی در حوزه رمزارزها داریم که در جهان بی‌نظیرند، اما عموم مردم با آن‌ها آشنا نیستند. وقتی صحبت از بلاک‌چین و بیت‌کوین می‌شود، فقط به جنبه مالی و قیمت آن فکر می‌کنیم، نه به انقلاب فناوری که ایجاد کرده است. طبیعی است که هر کشوری نگران حفظ ارزش پول ملی خود باشد، اما نمی‌توان با محدودیت این حوزه را کنترل کرد.

توصیه شما به کسی که تازه می‌خواهد وارد حوزه رمزارزها شود چیست؟ برای مثال چرا نباید در بازار طلا سرمایه گذاری کنیم و باید وارد حوزه رمزارزها شویم؟

پیشنهادم این است که اصلا وارد این حوزه نشوید؛ چون بدون دانش کافی به‌ راحتی سرمایه‌تان را از دست می‌دهید. طلا هزاران سال است که معامله می‌شود، عیارسنجی و فاکتور دارد و همه‌چیز آن مشخص است. اما اگر تصمیم قطعی برای ورود دارید، ابتدا دانش خود را افزایش دهید. بفهمید بیت‌کوین و بلاک‌چین چیست و زیرساخت فناوری آن چگونه کار می‌کند. سپس تفاوت رمزارز با ارز دیجیتال را درک کنید. ما از قبل ارز دیجیتال داشتیم، مثل حساب‌های بانکی و کیف‌پول‌های دیجیتال، اما کریپتوکارنسی متفاوت است.

پس از کسب دانش اولیه، هرگز همه سرمایه‌تان را وارد این حوزه نکنید. اگر ۱۰۰ میلیون تومان دارید، بیش از ۱۰ میلیون آن را به رمزارز تبدیل نکنید، چون به احتمال زیاد آن را از دست خواهید داد. وقتی ضرر کنید، تازه متوجه می‌شوید چه باید می‌کردید. این توصیه برای افراد تازه‌وارد است، نه برای تریدرهای حرفه‌ای که با تجربه ضرر و سود، بازی را یاد گرفته‌اند.

درباره امنیت و هک‌های اخیر صورت گرفته در برخی از صرافی‌ها چه نظری دارید؟ آیا زیرساخت‌های ما در ایران برای جلوگیری از هک‌ها وجود دارد؟ به بیان بهتر، آیا زیرساخت‌های امنیتی شما در صرافی اتراکس در سطح زیرساخت‌های امنیتی معمول در صرافی‌های بین المللی قرار دارد؟

در ابتدا باید به موضوعی در زمینه هک و نفوذ اشاره کنم. هیچ پلتفرمی نمی‌تواند ادعا کند ۱۰۰ درصد غیرقابل‌نفوذ است. هر کس این ادعا را کرده، روز بعد هک شده است. اما می‌توان اقدامات پیشگیرانه‌ای انجام داد. در سطح کسب‌وکار، تست‌های دوره‌ای مانند تست‌های افتا و برنامه‌های باگ بانتی در ایران وجود دارد که تیم‌های حرفه‌ای، از جمله شرکت‌های امنیت سایبری و هکرهای کلاه سفید، نفوذ را بررسی و گزارش می‌کنند.

در مورد هک بزرگی که در دوران جنگ رخ داد، حدود ۱۰۰ میلیون دلار از دست رفت که دومین هک بزرگ سال بود. قبل از آن در سالجاری و در دنیا یک هک یک و نیم میلیارد دلاری داشتیم. عدد بسیار وحشتناک بود. این مبلغ به آدرسی غیرقابل‌دسترسی منتقل شد و عملاً دزدیده نشد. اگر روزی امکان همکاری با بنیاد تتر فراهم شود، ممکن است بخشی از این دارایی قابل بازگشت باشد.

 باید به این موضوع هم توجه کنیم که صرافی هک شده همه المان‌های امنیتی را رعایت کرده بود. با این وجود هک شد و آن مبلغ از دست رفت. باید توضیح بدهم که ما دو نوع کیف پول سرد و گرم داریم. معمولا صرافی‌ها ۹۰ درصد یا حتی بیشتر دارایی کاربران را در کیف‌پول‌های سرد و فیزیکی نگه می‌دارند که نیاز به چند امضا برای برداشت دارد و امن‌تر است. در این هک، کیف‌پول‌های گرم که در ثبت‌نام به کاربران اختصاص می‌یابد، هدف هک قرار گرفتند. اگر تمام دارایی در کیف‌پول‌های گرم بود، حدود 1.7 میلیارد دلار از دست می‌رفت، اما خوشبختانه فقط ۱۰۰ میلیون دلار دزدیده شد و بقیه امن ماند.

از طرفی هم پلیس فتا در سال‌های اخیر تعاملات خوبی با کسب‌وکارهای رمزارزی داشته و هر چند ماه یک‌بار رویدادهایی برگزار می‌کند و یا برای بررسی‌های دوره‌ای همکاری می‌کند. اما شائبه‌هایی درباره ایجاد نهادی به نام نهاد امین یا بنیاد امین برای ذخیره تمام رمزارزهای کاربران وجود دارد که یک فکر محدود کننده و خطرناک است. اگر همه دارایی‌ها در یک کیف‌پول متمرکز ذخیره شود، در جریان تحریم‌ها و موارد مشابه بین المللی با یک دکمه می‌توان آن را مسدود کرد و پاسخگویی به کاربران دشوار خواهد بود.

در خاورمیانه هیچ صرافی رمزارزی با بیش از ۱۰ میلیون کاربر وجود ندارد، اما در ایران، صرافی‌هایی مانند نوبیتکس بیش از ۱۲ میلیون کاربر دارند. چرا این صرافی نباید شعبه‌ای در کشورهای دیگر داشته باشد؟ در حقیقت می‌توان اینطور گفت که کاربر و کسب‌وکار صرافی بین چرخ تحریم، فیلترینگ و محدودیت گیر افتاده‌اند.

و کلام آخر؟

به کسی که تازه می‌خواهد وارد این حوزه شود، باز هم توصیه می‌کنم وارد نشود. نه به این دلیل که بازار برای ما تنگ می‌شود. چراکه در ابتدا باید دانش کافی کسب کند و بیش از ده درصد سرمایه‌اش را وارد این بازی نکند. اگر هم آورد، مطمئن باشد که این سرمایه را از دست خواهد داد.

انتهای پیام