فراخوان ملی برای نصب سامانه های خورشیدی در پشت بام منازل

با هدف تقویت پایداری شبکه برق، توسعه انرژی‌های پاک و ارتقاء بهره‌وری مصرف، وزارت نیرو با همکاری سازمان ساتبا، فراخوان ملی برای نصب سامانه‌های خورشیدی ۵ کیلوواتی در پشت‌بام منازل را آغاز کرده است. این طرح می‌تواند فرصتی برای تولید برق خانگی و فروش مازاد آن فراهم کند. به علاوه از منظر اقتصادی، زیست‌محیطی و پدافند غیرعامل نیز مورد توجه قرار گرفته است.

برآورد هزینه‌ها، نحوه دریافت تسهیلات بانکی، ظرفیت فنی پنل‌ها و چالش‌های اجرایی این پروژه از جمله موضوعاتی است که در گفت‌وگوی اختصاصی کاماپرس با عباس هدیه‌لو، مدیرعامل شرکت «دایا انرژی»، مورد بررسی قرار گرفته است.

هدف اصلی فراخوان جدید وزارت نیرو برای نصب پنل‌های خورشیدی در منازل چیست؟

هدف اصلی این طرح، جبران کمبود ظرفیت نیروگاهی کشور است که در ۱۵ سال اخیر به دلیل محدودیت بودجه و تحریم‌ها امکان توسعه قابل توجهی نداشته است. در واقع از ابتدای دولت دوم آقای احمدی‌نژاد، ساخت نیروگاه‌های بزرگ بالای ۱۵۰۰ یا ۲۰۰۰ مگاوات تقریبا متوقف شد. در دوره‌ای، دولت تلاش کرد از طریق جلب مشارکت صنعتگران و سرمایه گذاران خصوصی برای احداث نیروگاه‌های پراکنده و مقیاس کوچک با استفاده از دیزل‌ژنراتورهای گازی یا گازوئیلی‌ بخشی از این خلا را پوشش دهد که به دلیل عدم پرداخت تعهدات مالی ناشی از فروش برق مازاد مشترکین و از طرفی عدم تامین گاز مورد نیاز دیزل‌ها، شکست خورد.

طرح فعلی نیز با همین منطق اما در مقیاسی مردمی و سریع‌الاجرا دنبال می‌شود. این اقدام پاسخی اضطراری به اختلاف حدود ۲۰ هزار مگاواتی بین تولید و مصرف برق در کشور است.

چه نهادی به‌ جز وزارت نیرو در اجرای این طرح نقش دارد؟

گرچه متولی اصلی اجرای طرح، وزارت نیرو و شرکت‌های توزیع برق هستند اما با توجه به محل نصب سامانه‌های خورشیدی در پشت‌بام منازل مسکونی، شهرداری‌ها نیز ممکن است در فرآیند صدور مجوزها و نظارت‌ها درگیر شوند. اختلافات احتمالی بین ساکنین آپارتمان‌ها نیز می‌تواند به دخالت نهادهای شهری منجر شود. به همین دلیل هنوز فرآیند دقیق صدور مجوز مشخص نشده است.

آیا خانوارها می‌توانند مازاد برق تولیدی خود را بفروشند؟

در طرح اشاره شده که خانوارها می‌توانند مازاد برق تولیدی را به شبکه سراسری بفروشند. با این حال، از نظر فنی و با توجه به ظرفیت ۵ کیلوواتی در نظر گرفته‌ شده، به‌ سختی می‌توان مازادی برای فروش متصور بود. در حالت قطعی برق، پنل‌ها باید مصرف داخلی را پاسخ دهند و در زمان‌هایی که برق شهر وصل است، امکان فروش مازاد به شرط تجهیز واحد به کنتورهای خاص وجود خواهد داشت.

با توجه به ابهامات در نرخ خرید برق (دقیقا با چه نرخی؟ آیا برق مازاد فقط در زمان پیک بار خریداری می شود یا در همه زمانها؟ و .... ) و از طرفی هزینه‌های نصب تجهیزات اندازه‌گیری (کنتور) و نبود جزئیات کامل در طرح، میزان استقبال از بخش فروش مازاد احتمالا محدود خواهد بود.

هزینه تخمینی نصب یک سامانه خورشیدی ۵ کیلوواتی چقدر است؟

برآورد هزینه برای نصب یک سامانه ۵ کیلوواتی بسته به برند تجهیزات و کیفیت اجزا، بین ۱۷۰ تا ۲۴۰ میلیون تومان متغیر است. تجهیزات کلیدی مانند اینورتر، پنل و سیستم حفاظتی همگی عمدتا وارداتی هستند. به‌ طور متوسط، رقم ۲۰۰ میلیون تومان هزینه منطقی و رایج برای سامانه 5 کیلوواتی با کیفیت متوسط در بازار امروز و با نرخ ارز امروز به شمار می‌رود.

آیا تسهیلات بانکی وعده‌ داده‌ شده برای اجرای طرح قابل دسترسی خواهد بود؟

وام ۱۴۰ میلیون تومانی با نرخ سود ۴ درصد و بازپرداخت ۵ ساله در طرح پیش‌بینی شده است اما در متن خبر به «شرایط خاص» برای دریافت این وام اشاره شده، بدون اینکه جزئیات آن مشخص شده باشد. با توجه به محدودیت‌های بودجه‌ای دولت، بعید به نظر می‌رسد منابع مالی لازم برای پرداخت این تسهیلات به تعداد زیاد فراهم شود. بنابراین احتمالا درصد کمی از متقاضیان موفق به دریافت این وام خواهند شد.

زمان بازگشت سرمایه چقدر برآورد شده و چه انتقاداتی به آن وارد است؟

وزارت نیرو بازگشت سرمایه را ۶ سال تخمین زده است اما این عدد از منظر سرمایه‌گذاری قابل دفاع نیست، چراکه در استانداردهای مالی، بازگشت سرمایه بیش از سه سال معمولا جذابیت اقتصادی ندارد. به‌ویژه آنکه عمر مفید پنل‌ها نیز حدود پنج تا شش سال تخمین زده می‌شود و پس از آن کاهش بازدهی یا نیاز به تعویض مطرح خواهد شد.

همچنین هزینه‌های تعمیر، نگهداری، به‌روزرسانی تکنولوژی و تجهیزات مکمل نیز باید به این محاسبه اضافه شود که بازگشت سرمایه را طولانی‌تر و پرریسک‌تر خواهد کرد.

آیا این طرح قابلیت اجرا در سطح گسترده را دارد؟ مردم از آن استقبال خواهند کرد؟

اجرای سراسری و استقبال گسترده از طرح نصب پنل‌های خورشیدی در منازل با موانع متعددی روبه‌رو است که تحقق کامل آن را با چالش مواجه می‌سازد. از جمله مهم‌ترین این موانع، محدودیت فضای پشت‌بام در واحدهای آپارتمانی است؛ چراکه هر سامانه خورشیدی حداقل به ۵۰ متر مربع فضا نیاز دارد و در ساختمان‌های معمولا ده‌ واحدی، تامین مجموعا ۵۰۰ متر مربع فضای قابل نصب عملا غیرممکن است. علاوه بر آن، مسئله رضایت‌گیری از سایر ساکنان برای استفاده انحصاری از فضای مشاع پشت‌بام نیز می‌تواند به تعارض‌های حقوقی میان همسایگان منجر شود و مانعی جدی بر سر راه اجرای طرح ایجاد کند.

همچنین بحث امنیت تجهیزات و حفظ آنها از دست سارقین نیز مسئله مهمی است. در شرایطی که سارقین به موتور یا پمپ کولرهای آبی در پشت بام رحم نمی کنند محافظت از یک سیستم 200 میلیون تومانی در پشت بام بسیار دشوار است.

از سوی دیگر، هزینه بالای اولیه برای خرید و نصب تجهیزات، حتی در صورت دریافت وام، نیازمند آورده نقدی ۶۰ تا ۷۰ میلیون تومانی از سوی خانوار است که برای بسیاری از مردم امکان‌پذیر نیست.

 در کنار همه این موارد، فرآیندهای پیچیده اداری، از جمله اخذ مجوز، یافتن پیمانکار معتبر و اجرای فنی سامانه نیز برای بخش زیادی از جامعه دشوار و مبهم است. برآورد می‌شود در مجموع، تنها حدود ۵ تا ۱۰ درصد از خانوارهای کشور شرایط و انگیزه لازم برای مشارکت در این طرح را داشته باشند. حتی در شهرهای بزرگ که بیشترین نیاز به مدیریت مصرف برق در آن‌ها احساس می‌شود، به دلیل ساختار آپارتمان‌نشینی، بخش قابل‌ توجهی از جمعیت عملا امکان بهره‌مندی از این طرح را نخواهند داشت.

نصب سامانه خورشیدی در ویلاها و مناطق کم‌ تراکم چقدر محتمل‌تر است؟

در مناطقی که بافت ویلایی دارند و مالکان بر فضای پشت‌بام یا حیاط کنترل کامل دارند، اجرای این طرح ساده‌تر و عملیاتی‌تر خواهد بود. در شمال کشور و سایر شهرهای ویلایی، استقبال بیشتری محتمل است؛ چراکه تعارضات حقوقی یا محدودیت‌های فضایی کمتری وجود دارد.

چه پیشنهادی برای افزایش بهره‌وری و کاهش موانع اجرایی این طرح دارید؟

برای موفقیت فراخوان طرح نصب سامانه‌های خورشیدی در منازل، ضروری است دولت نقش مستقیم و فعالی در فرآیند اجرا ایفا کند. به جای واگذاری کامل مسئولیت به خانوارها، دولت می‌تواند با ورود عملیاتی به مرحله نصب، اجرای طرح را تسهیل کرده و اعتماد عمومی را افزایش دهد.

شرکت‌های توزیع برق نیز باید به‌ عنوان نهادهای اجرایی و نظارتی، مسئولیت هدایت، نصب و تحویل این سامانه‌ها را در سراسر کشور بر عهده بگیرند تا از بروز سردرگمی در میان متقاضیان جلوگیری شود. به‌ جای واگذاری این مسئولیت به شرکت‌های متفرقه و الزام مردم به دریافت وام‌های پیچیده، پیشنهاد می‌شود که دولت با تامین و نصب مستقیم سامانه‌ها، هزینه را به‌ صورت اقساطی و با شرایط شفاف از مشترکان دریافت کند. همچنین، ارائه اطلاعات دقیق درباره نرخ خرید برق، زمان و نحوه پرداخت، هزینه‌های جانبی تجهیزات و سایر جزئیات فنی، می‌تواند نقش تعیین‌کننده‌ای در افزایش مشارکت عمومی و موفقیت نهایی طرح داشته باشد.

نگاه به آینده‌ای روشن در مسیر توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر

با وجود چالش‌ها و موانع موجود، اجرای موفق این طرح می‌تواند نقش مهمی در کاهش خاموشی‌ها، ارتقای کیفیت خدمات برق و پیشبرد استفاده از انرژی‌های پاک داشته باشد.

عباس هدیه‌لو در پایان گفتگو با بیان امیدواری نسبت به اصلاحات لازم و حمایت‌های هدفمند، تأکید کرد که مسئله برق یک مشکل کوتاه‌ مدت نیست و تا سال‌ها باقی خواهد ماند. به گفته او، اگرفرض کنیم ازهمین امروز دولت برای جبران کسری ۲۰ هزار مگاواتی اقدام کند و باز هم فرض کنیم که دولت منابع مالی بسیار سنگین آن را هم تامین کند، باز هم چند سال طول می کشد تا این خلا پر شود و از آنجا که در نهایت فشار اصلی ناشی از کمبود برق بر مردم، کسب‌ و کارها و صنایع وارد خواهد شد ایشان پیشنهاد کردند که مردم خودشان به فکر رفع این مشکل بر آیند،هرچند که وظیفه آن بر عهده دولت است .

انتهای پیام