تصمیمات سلیقه ای، ترمز اصلی صنعت خودروی ایران
صنعت خودرو در ایران سال‌هاست میان تصمیمات دولتی، نوسانات اقتصادی و بی‌ثباتی مقررات گرفتار مانده است؛ صنعتی که می‌توانست با تکیه بر بخش خصوصی و تعامل بین‌المللی به جایگاهی منطقه‌ای برسد، اما امروز بیش از همیشه نیازمند بازتعریف نقش‌ها و بازسازی اعتماد عمومی است.
عقیل مصطفایی، معاون بازاریابی و فروش خودروسازی ایلیا در گفت‌وگوی اختصاصی با کاماپرس درباره چالش‌های ساختاری صنعت خودروی ایران، تاثیر تصمیمات دولتی و نوسانات تعرفه‌ای بر بازار، بحران اعتماد عمومی، و چشم‌انداز رونق دوباره این صنعت تا پایان سال صحبت کرد.
برای مشاهده جدیدترین اخبار کسب و کار کاماپرس را در اینستاگرام دنبال کنید.
به نظر شما مهم‌ترین چالشی که در فضای خودروسازی و به طور کلی صنعت خودرو کشور وجود دارد چیست؟
در بیشتر کشورهای دنیا دولت‌ها نقش نظارتی دارند، نه اجرایی؛ یعنی حضورشان در سطح «اپریشنال» نیست، بلکه چارچوب‌گذار و ناظرند. همه فعالان اقتصادی در دنیا از صنعت‌گر و تاجر تا تولیدکننده و شرکت خدماتی همه بر اساس قانون کشورشان کار می‌کنند و قانون‌گریزی معنا ندارد. در ایران هم باید این اتفاق بیفتد. اما در صنعت خودرو، مشکلاتی ریشه‌دار داریم.
سال‌ها پیش هم نوشته بودم که مثلا ترکیه امروز بزرگ‌ترین صادرکننده خودرو به اتحادیه اروپا است؛ در کنار همان اتحادیه اروپا بزرگ‌ترین تامین‌کننده قطعات آن هم هست. آن‌ها توانستند با اتکا به قوانین، همکاری بین‌المللی و حمایت درست، صنعت خود را جهانی کنند، بدون اینکه الزاما خودرو کاملا ملی طراحی و تولید کرده باشند. اما ما در ایران هنوز نتوانسته‌ایم به چنین نقطه‌ای برسیم. در کشور ما تصمیمات بیشتر دولتی است، در حالی که باید دولت نقش پشتیبان و هدایتگر داشته باشد تا بخش خصوصی بتواند با ثبات و اطمینان رشد کند.
به عنوان کسی که هم در تولید و هم در واردات فعالیت داشته‌اید، وضعیت فعلی بازار را چطور ارزیابی می‌کنید؟
من تجربه هر دو سمت را دارم؛ هم در تولید فعالیت کرده‌ام، هم در حوزه واردات. به همین دلیل فضای هر دو بخش را می‌شناسم. متاسفانه شرکت‌ها در سال‌های گذشته بسیار آسیب دیدند. تصمیمات ناگهانی دولت، مثل بستن واردات خودرو، باعث شد شرکت‌ها و مردم در مقابل هم قرار بگیرند. شرکت‌ها تعهداتی داشتند اما مسیر واردات یک‌باره بسته شد و همین امر آن‌ها را با بحران روبه‌رو کرد.
البته برخی شرکت‌ها هم خط قرمزها را رد کردند، ولی نباید همه را به یک چشم دید. وقتی واردات بسته می‌شود، بازار به هم می‌ریزد، تعهدات زمین می‌ماند و در نهایت مشتری هم ناراضی می‌شود. این چرخه اشتباه، متاسفانه چند بار تکرار شده است.
اخیرا رئیس اتحادیه فروشندگان خودرو گفته‌اند مردم مراقب «خالی فروشی» باشند. نظر شما چیست؟
وقتی رئیس اتحادیه چنین حرفی می‌زند، یعنی خودش هم به همکارانش بی‌اعتماد است. شرکت‌های خودرویی اساسا نمی‌توانند خالی فروشی کنند. بله، ممکن است پیش‌فروش انجام شود و تاخیر به وجود بیاید، اما نمی‌شود گفت شرکت‌ها قصد فریب دارند. متاسفانه با چنین اظهارنظرهایی مردم نسبت به شرکت‌های قانونی بدبین می‌شوند.
درباره صادرات و ارتباط با بازارهای منطقه‌ای چه نظری دارید؟
متاسفانه ما هنوز در صادرات خودرو و قطعات، موقعیت جدی نداریم. در حالی‌که ترکیه و حتی برخی کشورهای حاشیه خلیج فارس توانسته‌اند با برنامه‌ریزی و تعرفه‌های منطقی جای خود را باز کنند. در ایران اما تعرفه‌ها مرتب بالا و پایین می‌شود. به تازگی مصوبه‌ای برای کاهش تعرفه واردات صادر شده که اتفاق خوبی است، اما سؤال اینجاست که چرا اصلا تعرفه‌ها بالا رفت؟ چه کسی آن تصمیم را کارشناسی کرد؟ وقتی تعرفه تغییر می‌کند، کسی که خودرو را با تعرفه بالاتر خریده، ضرر می‌کند. این بی‌ثباتی یعنی بازار همیشه در حالت انتظار و ابهام است.
در موضوعات ارزی و انتقال پول، شرکت‌ها با چه مشکلاتی مواجهند؟
مشکل اصلی در نقل و انتقال پول است. تحریم‌ها و محدودیت‌های بانکی باعث شده شرکت‌ها برای پرداخت‌ها از واسطه‌ها استفاده کنند، که همین واسطه‌ها گاهی باعث ضرر می‌شوند. اما تا به حال نشنیده‌ام هیچ خودروساز بزرگ خارجی پول شرکت ایرانی را خورده باشد. اگر موردی هم بوده، مربوط به همان واسطه‌ها بوده، نه خود خودروسازان. قوانین سخت و غیرشفاف، این فرآیندها را پیچیده‌تر کرده‌اند. نتیجه آن، فشار بر واردکننده، تولیدکننده و در نهایت مصرف‌کننده است.
یعنی به نظر شما سیاست‌های تعرفه‌ای و تصمیمات مقطعی بازار را دچار آشفتگی کرده‌اند؟
وقتی تعرفه ۴۰ درصد است و مردم از شرکت‌ها انتظار دارند قیمت خودرو پایین باشد، معلوم است که سوءتفاهم ایجاد می‌شود. هزینه‌های گمرکی، حمل‌ونقل، تبدیل ارز، هزینه‌های اداری و پرسنلی همه بر قیمت نهایی تاثیر دارند. در کشورهای دیگر وقتی از سایت رسمی خرید می‌کنید، هزینه حمل و تحویل جدا است. اما در ایران توقع دارند همه هزینه‌ها در قیمت نهایی خودرو باشد. همین باعث می‌شود مردم فکر کنند شرکت‌ها گران‌فروشی می‌کنند، در حالی که واقعا چنین نیست.
درباره وضعیت اعتماد عمومی به شرکت‌های خودرویی چه نظری دارید؟
اعتماد مردم به شرکت‌های فعال در خودرو بسیار پایین آمده، چون بارها شاهد بی‌ثباتی و تغییر مقررات بوده‌اند. مردم احساس می‌کنند شرکت‌ها از ناچاری آن‌ها سوءاستفاده می‌کنند، در حالی‌که در واقع خود شرکت‌ها هم قربانی سیاست‌های غلط‌اند. در این میان، بانک‌ها هم تسهیلات نمی‌دهند و شرکت‌ها برای تامین مالی در مضیقه‌اند. در نهایت، مصرف‌کننده و تولیدکننده هر دو در فشارند.
از نظر شما نگاه مردم به خودرو در ایران با جهان چه تفاوتی دارد؟
در دنیا، خودرو «کالای خدمت‌محور» است؛ یعنی ابزاری برای جابه‌جایی و خدمت. اما در ایران خودرو «کالای سرمایه‌محور» شده؛ مردم برای حفظ ارزش پولشان خودرو می‌خرند. در نتیجه، بازار همیشه ملتهب است و قیمت‌ها واقعی نیست. در جهان، خودرو بعد از یک سال حدود ۲۰ درصد افت قیمت دارد، اما در ایران ممکن است همان خودرو چند برابر شود. این وضعیت طبیعی نیست و ناشی از بی‌نظمی در سیاست‌گذاری و عرضه است.
وضعیت بازار خودروهای خارجی در کشورهای منطقه را چطور می‌بینید؟
در امارات، بازار خودروهای آمریکایی افت کرده چون قطعات‌شان سخت پیدا می‌شود. فاصله زیاد آمریکا و امارات هم مزید بر علت است. در مقابل، خودروهای چینی و آسیایی بازار بهتری دارند. این نشان می‌دهد که باید از کشورهای موفق الگوبرداری کنیم، نه اینکه خودمان را از بازار جهانی جدا کنیم.
به نظر شما وضعیت کلی بازار خودرو در حال حاضر چگونه است؟
در مقایسه با سال‌های ۱۳۹۷ تا ۱۳۹۹ شرایط بهتر شده، ولی هنوز چالش زیاد است. عرضه و تقاضا در برخی محصولات نامتوازن است و همین باعث قیمت‌های نجومی می‌شود. به‌ویژه در سال اول ورود برخی مدل‌ها، قیمت‌ها بالا می‌رود و بازار دچار آشفتگی می‌شود. دلیلش این است که شرکت‌ها هم نمی‌دانند سیاست‌گذاری آینده چیست. همین بلاتکلیفی، فضا را برای سفته‌بازی باز می‌گذارد.
با توجه به شرایط منطقه، جنگ ۱۲ روزه اخیر و نوسانات، الان بازار در چه وضعیتی است؟
پیش از جنگ، بازار به سمت رونق می‌رفت ولی آن ۱۲ روز رکود جدی ایجاد کرد. نقل و انتقال مالی دچار مشکل شد، اینترنت هم به چالش خورد و عملا فعالیت اقتصادی کند شد. البته پس از ماه صفر و آرام شدن فضای سیاسی، شرایط کمی بهتر شد، ولی هنوز به شکوفایی نرسیده‌ایم. نسل جدید تجربه جنگ ندارد، به همین دلیل این بحران‌ها تأثیر روانی بیشتری بر آن‌ها دارد. با این حال، فضا آرام‌تر شده و امید داریم تا پایان سال به ثبات برسیم.
پیش‌بینی شما از بازار خودرو تا پایان سال چیست؟
پیش‌بینی دقیق سخت است، اما معمولا سه ماهه پایانی سال با رونق همراه است، چون مردم به خرید شب عید نزدیک می‌شوند. انتظار دارم در سه ماهه آخر سال بازار بهتر شود. البته این رونق به معنی رسیدن به اهداف کامل نیست؛ شاید بتوان گفت به حدود یک‌سوم اهداف‌مان برسیم. در مجموع، بازار بد نیست اما هنوز فاصله زیادی با وضعیت مطلوب دارد. اگر ثبات اقتصادی و سیاست‌گذاری منطقی برقرار شود، رشد خوبی خواهیم داشت.
آیا شرکت شما، خودروسازی ایلیا، برنامه‌ای برای معرفی محصول جدید دارد؟
تا پایان سال یک خودروی جدید معرفی خواهیم کرد. این خودرو در کلاس شهری و نیمه شهری است، گیربکس پیشرفته و سیستم تعلیق حرفه‌ای دارد و از پلتفرم خودروهای سواری بهره می‌برد. طراحی آن مکعب‌مستطیلی است و از نظر فنی در سطح خودروهای روز چین قرار دارد. همچنین در حال گسترش همکاری با نمایندگی‌های خارجی هستیم، از جمله در آلمان و برخی کشورهای حوزه خلیج فارس. امیدواریم این محصول بتواند فصل تازه‌ای در بازار ما رقم بزند.
انتهای پیام
مرتبط با:
